Ustavni sud, Veliko veće, u sastavu: predsednik Suda dr Dragiša B. Slijepčević, predsednik Veća i sudije dr Bosa Nenadić, Katarina Manojlović Andrić, dr Olivera Vučić, Predrag Ćetković, Milan Stanić, Bratislav Đokić i mr Tomislav Stojković, članovi Veća, u postupku po ustavnoj žalbi privrednog društva "Plava tačka" d.o.o. iz Zemuna, Rat a Ninkovića iz Beograda, privrednog društva "Plava tačka komerc" d.o.o. iz Zemuna, Zorana Pavlovića iz Zemuna, Stojanke Alfirević iz Beograda, Milice Tilger iz Zemuna, Radoslava Tilgera iz Zemuna, Nemanje Tilgera iz Zemuna, Ognjena Rolovića iz Novog Beograda i Srđana Tilgera iz Zemuna, na osnovu člana 167. stav 4. u vezi člana 170. Ustava Republike Srbije, na sednici Veća održanoj 12. decembra 2012. godine, doneo je

ODLUKU

1. Usvaja se ustavna žalba privrednog društva "Plava tačka d.o.o, Rata Ninkovića, privrednog društva "Plava tačka komerc" d.o.o, Zorana Pavlovića, Stojanke Alfirević, Milice Tilger, Radoslava Tilgera, Nemanje Tilgera, Ognjena Rolovića i Srđana Tilgera i utvrđuje da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Prev. 268/10 od 17. juna 2010. godine povređeno pravo podnosi laca ustavne žalbe na pravično suđenje, zajemčeno odredb om člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije, dok se u preostalom delu ustavna žalba odbacuje.
2. Nalaže se Vrhovnom kasacionom sudu da, u roku od 60 dana od dana dostavljanja Odluke Ustavnog suda , ponovi postupak odlučivanja o reviziji Republike Srbije izjavljenoj protiv presude Višeg trgovinskog suda Pž. 2605/09 od 3. septembra 2009. godine.

Obrazloženje

1. Privredno društvo "Plava tačka d.o.o. iz Zemuna, Rato Ninković iz Beograda, privredno društvo "Plava tačka komerc" d.o.o. iz Zemuna, Zoran Pavlović iz Zemuna, Stojanka Alfirević iz Beograda, Milica Tilger iz Zemuna, Radoslav Tilger iz Zemuna, Nemanja Tilger iz Zemuna, Ognjen Rolović iz Novog Beograda i Srđan Tilger iz Zemuna podneli su 22. septembra 2010. godine, preko punomoćnika Aleksandra Vujasinovića, advokata iz Novog Beograda, Ustavnom sudu ustavnu žalbu protiv presude Vrhovnog kasacionog suda Prev. 268/10 od 17. juna 2010. godine , zbog povrede prava na pravično suđenje i prava na imovinu, zajemčenih odredbama čl. 32. i 58. Ustava Republike Srbije.
U ustavnoj žalbi se, između ostalog, navodi: da su podnosioci ustavne žalbe bivši akcionari društva za osiguranje "Plava tačka osiguranje " a.d, kome je rešenjem Narodne banke Srbije G. 4272 od 9. decembra 2004. godine oduzeta dozvola za rad, a nad kojim je rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu L. 906/04 od 27. decembra 2004. godine otvoren postupak likvidacije; da je rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu L. 15/06 od 22. januara 2008. godine zaključen postupak likvidacije, a pravnosnažnim rešenjem istog suda L. 15/06 od 9. oktobra 2008. godine podnosiocima ustavne žalbe, kao bivšim akcionarima , vraćen višak imovine navedenog društva za osiguranje - potraživanje po osnovu depozita deponovanog radi obavljanja poslova graničnog osiguranja kod Ministarstva finansija Republike Srbije u iznosu od 51.129,19 evra , u dinarskoj protivvrednosti; da je na osnovu njihove tužbe kojom su tražili povraćaj navedenog depozita, Trgovinski sud u Beogradu presudom P. 8125/08 od 18. februara 2009. godine obavezao tuženu Republiku Srbiju da isplati navedeni depozit, a da je Viši trgovinski sud presudom Pž. 2605/09 od 3. septembra 2009. godine odbio žalbu tužene i potvrdio navedenu presudu Trgovinskog suda u Beogradu od 18. februara 2009. godine; da je Vrhovni kasacioni sud, u postupku po reviziji, prihvatio stav Republičkog javnog pravobranioca da uplata depozita ima karakter pristupnice za obavljanje poslova osiguranja, a ne karakter depozita, te da samom Uredbom, na osnovu koje je depozit uplaćen , nisu predviđeni u slovi za vraćanje depozita, zbog čega je Vrhovni kasacioni sud izvršio povredu označenih ustavnih prava podnosilaca; da ustavno pravo na pravično suđenje podrazumeva da stranka o čijem se pravu ili imovini raspravlja pred su dom ima pravo da se o njenom pravu odluči na osnovu pravilno utvrđenih činjenica, na podlozi propisa koji su važeći, bez davanja zakonskim terminima značenja koja oni nemaju i uz poštovanje hijerarhije i pravne snage akata koji zakonske termine propisuju; da u Uredbi o uslovima i o načinu plaćanja obaveznog osiguranja na graničnom prelazu u međunarodnom drumskom saobraćaju lica koja upravljaju motornim vozilima inostrane registracije, odnosno stranih prevoznika na teritoriji Republike Srbije, ne po stoji termin pristupnica; da je tvrdnju tužene kako je depozit u stvari pristupnica, Vrhovni kasacion i sud prihvatio, iako se radi o pravnom terminu koji navedena uredba ni Zakon o obligacionim odnosima niti bilo koji drugi pozitivni propis ne predviđaju; da je presuđivanjem na osnovu nepostojećeg (izmišljenog) pravnog termina grubo povređeno ustavno pravo podnosilaca ustavne žalbe na pravično suđenje; da je to pravo dodatno povređeno time što Vrhovni kasacioni sud ide korak dalje kada tvrdi da "isti depozit nema karakter bankarskog depozita regulisanog odredbama člana 1035. do 1042. Zakona o obligacionim odnosima", jer u pozitivnim propisima Republike Srbije postoji samo taj jedan pravni pojam depozita i ne može postojati neki drugi depozit; da je tvrdnja da navedena uredba ne predviđa mogućnost povraćaja depozita gruba povreda hijerarhije pravnih akata, jer uredba ne može da uredi zakonom propisan institut na drug ačiji način , pa se uplaćeni depozit vr aća na način propisan zakonom; da se osporenom presudom podnosiocima ustavne žalbe oduzima/konfiskuje njihova imovina koja im je rešenjem stečajnog suda vraćena kao višak likvidacione mase i koja je presudama prvostepenog i drugostepenog suda zaštićena.
2. Prema odredbi člana 170. Ustava Republike Srbije, ustavna žalba se može izjaviti protiv pojedinačnih akata ili radnji državnih organa ili organizacija kojima su poverena javna ovlašćenja, a kojima se povređuju ili uskraćuju ljudska ili manjinska prava i slobode zajemčene Ustavom, ako su iscrpljena ili nisu predviđena druga pravna sredstva za njihovu zaštitu. Postupak po ustavnoj žalbi se, u smislu člana 175. stav 3. Ustava, uređuje zakonom.
U toku postupka pružanja ustavnosudske zaštite, povodom ispitivanja osnovanosti ustavne žalbe u granicama zahteva istaknutog u njoj, Ustavni sud utvrđuje da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama podnosioca ustavne žalbe povređeno ili uskraćeno njegovo Ustavom zajemčeno pravo ili sloboda.
3. Ustavni sud je, u sprovedenom postupku, izvršio uvid u osporenu presudu Vrhovnog kasacionog suda Prev. 268/10 od 17. juna 2010. godine, dostavljenu dokumentaciju i spise predmeta Trgovinskog sud a u Beogradu P. 8125/08 i utvrdio sledeće činjenice i okolnosti od značaja za re šavanje ove ustavnosudske stvari:
Osporenom presudom Vrhovnog kasacionog suda Prev. 268/10 od 17. juna 2010. godine usvojena je revizija tužene Republike Srbije - Ministarstvo finansija, preinačene presude Višeg trgovinskog suda u Beogradu Pž. 2605/09 od 3. septembra 2009. godine i presuda Trgovinskog suda u Beogradu P. 812 5/08 od 18. februara 2009. godine i presuđeno tako da je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca za obavezivanje tužene da na ime povraćaja depozita isplati iznos od 51.129,19 evra , u dinarskoj protivvrednosoti po srednjem kursu NBS na dan 4. februara 2005. godine , sa zateznom kamatom prema Zakonu o visini stope zatezne kamate počev od 4. februara 2005. godine do isplate, i to tužiocu "Plava tačka d.o.o. iznos od 31.965,96 evra, tužiocu Ratu Ninkoviću iznos od 1.446,95 evra, tužiocu "Plava tačka komerc" d.o.o. iznos od 3.328,51 evra, tužiocu Zoranu Pavloviću iznos od 6.452,50 evra, tužilji Stojanki Alfirević iznos od 2.653,60 evra, tužiocu Milici Tilger iznos od 1.661,69 evra, tužiocu Radoslavu Tilgeru iznos od 2.101,40 evra, tužiocu Nemanji Tilgeru iznos od 981,68 evra, tužiocu Ognjenu Roloviću iznos od 40,90 evra i tužiocu Srđanu Tilgeru iznos od 495,95 evra, kao i da tužiocima naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 347.400,03 dinara i drugostepenog postupka u iznosu od 62.371,37 dinara, te su obavezani tužioci da tuženoj naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 20.000,00 dinara.
U obrazloženju osporene revizijske presude je navedeno: da je prvostepeni sud utvrdio da su Akcionarsko društvo za osiguranje "Plava tačka osiguranje" iz Beograda i tužena zaključili ugovor o poslovima osiguranja u međunarodnom drumskom saobraćaju broj 2966/97 od 10. novembra 1998. godine; da je osiguravajuće društvo 21. decembra 1999. godine uplatilo depozit u iznosu od 100.000 DEM na devizni račun tužene na osnovu navedenog ugovora, a u skladu sa Uredbom o uslovima i o načinu plaćanja obaveznog osiguranja na graničnom prelazu u međunarodnom drumskom saobraćaju lica koja upravljaju motornim vozilima inostrane registracije, odnosno stranih prevoznika na teritoriji Republike Srbije; da je na osnovu rešenja NBS kojim je Akcionarskom društvu za osiguranje "Plava tačka osiguranje" iz Beograda oduzeta dozvola za rad, Trgovinski sud u Beogradu 27. decembra 2004. godine otvorio postupak likvidacije nad istim, koji je zaključen rešenjem istog suda L. 15/06 od 22. januara 2008. godine; da je istim rešenjem višak likvidacione mase u vidu potraživanja prema tuženoj po osnovu depozita u iznosu od 51.129,19 evra , u dinarskoj protivvrednosti , prenet na tužioce, kao akcionare likvidiranog osiguravajućeg društva, srazmerno njihovom učešću u kapitalu likvidacionog dužnika, što daje aktivnu legitimaciju tužiocima za tužbu u predmetnom sporu; da kod ovako utvrđenih činjenica nižestepeni sudovi zaključuju da je otpao pravni osnov po kome tužena drži položeni depozit, te su sa pozivom na odredbe čl. 210. i 214. Zakona o obligacionim odnosima usv ojili tužbeni zahtev i obavez ali tuženu da tužiocima vrati ukupan iznos od 51.129,91 evra , kao protivvrednost položenog depozita u iznosu od 100.000 DEM , u dinarskoj protivvrednosti na dan 4. februar a 2005. godine, sa zateznom kamatom od 4. februara 2005. godine do isplate. Vrhovni kasacioni sud u svom obrazloženju zatim navodi: da se osnovano revizijom tužene ukazuje da su nižestepeni sudovi obavezujući tuženu da tužiocima izvrši povraćaj depozita pogrešno primenili materijalno pravo - Uredbu o uslovima i o načinu plaćanja obaveznog osiguranja na graničnom prelazu u međunarodnom drumskom saobraćaju lica koja upravljaju motornim vozilima inostrane registracije, odnosno stranih prevoznika na teritoriji Republike Srbije , sa izmenama i dopunama od 5. novembra 1999. godine, što je bio razlog za preinačenje nižestepenih presuda i odbijanje tužbenog zahteva; da je u smislu člana 2. stav 3. navedene uredbe, dopunjene 5. novembra 1999. godine , uslovima koje moraju ispuniti osig uravajuća društva da bi obavljala poslove obaveznog osiguranja na graničnim prelazima , propisan i depozit, kao jedan od uslova koje osiguravač mora ispuniti da bi mogao obavljati poslove osiguranja inostr anih vozila na graničnim prelazima; da se radi o uslovu koji svoj pravni osnov ima u podzakonskom aktu; da je depozit bio uslov za sticanje prava na obavljanje poslova obaveznog osiguranja na graničnom prelazu u međunarodnom drumskom saobraćaju, koje poslove je likvidirano osiguravajuće društvo "Plava tačka osiguranje" iz Beograda, na osnovu ugovora zaključenog između tog društva i tužene obavljalo od 9. novembra 1998. godine do dana oduzimanja dozvole 9. decembra 2004. godine; da navedena uredba ne predviđa mogućnost povraćaja depozita u slučaju da osiguravajuće društvo prestane sa obavljanjem delatnosti osiguranja na graničnim prelazima; da je uplata depozita imala karakter uslova, pristupnice za oba vljanje osiguranja u međunarodnom drumskom saobraćaju, a ne karakter depozita kao garancije za dobro obavljanje posla, te stoga navedena uredba i ne predviđa mogućnost povraćaja istog; da navedeni depozit nema karakter bankarskog depozita regulisanog odredbama čl. 1035-1042. Zakona o obligacionim odnosima; da se u konkretnom slučaju ne radi o raskidu ug ovora sa pravnim posledicama iz člana 132. Zakona o obligacionim odnosima, niti o sticanju bez osnova iz člana 210. Zakona o obligacionim odnosima; da to što je osiguravaču oduzeta dozvola za rad i što je nad istim otvoren postupak likvidacije ne znači da je osnov uplate depozita otpao, imajući u vidu svrhu depozita po uredbi koja je ostvarena samom činjenicom da je osiguravaču nakon uplate depozita, uz ispunjenje ostalih uslova, omogućeno od strane tužene da obavlja poslove osiguranja na graničnim prelazima; da je bez uticaja to što je ugovor između osiguravajućih društava i tužene zaključen krajem 1998. godine, a izmene uredbe donete krajem 1999. godine, jer u slučaju nepolaganja depozita u smislu člana 2-a stav 2. izmena i dopuna uredbe takav ugovor se ne bi smatrao zaključenim.
4. Odredbama Ustava na čiju povredu se podnosioci ustavne žalbe poziva ju, utvrđeno je: da svako ima pravo da nezavisan, nepristrasan i zakonom već ustanovljen sud, pravično i u razumnom roku, javno raspravi i odluči o njegovim pravima i obavezama, osnovanosti sumnje koja je bila razlog za pokretanje postupka, kao i o optužbama protiv njega (član 32. stav 1.); da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (član 58. stav 1).
Za odlučivanje o ustavnoj žalbi od značaja su i odredbe sledećih propisa:
Odredbama Zakona o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ", br. 29/78, 39/85 i 57/89 i "Službeni list SRJ", broj 31/93) propisano je: da kad je neki deo imovine jednog lica prešao na bilo koji način u imovinu nekog drugog lica, a taj prelaz nema svoj osnov u nekom pravnom poslu ili u zakonu, sticalac je dužan da ga vrati, a kad to nije moguće - da naknadi vrednost postignutih koristi i da o baveza vraćanja, odnosno naknade vrednosti nastaje i kad se nešto primi s obzirom na osnov koji se nije ostvario ili koji je kasnije otpao (član 210 .); da je ugovor o novčanom depozitu zaključen kada se banka obavezala da primi, a deponent da položi kod banke određeni novčani iznos i da o vim ugovorom banka stiče pravo da raspolaže deponovanim novcem, koji je dužna da vrati prema uslovima predviđenim u ugovoru (član 1035 .).
Odredbama Uredbe o uslovima i o načinu plaćanja obaveznog osiguranja na graničnom prelazu u međunarodnom drumskom saobraćaju lica koja upravljaju motornim vozilima inostrane registracije, odnosno stranih prevoznika na teritoriji Republike Srbije ("Službeni glasnik RS", br. 75/92, 8/93, 51/93, 63/93, 25/94, 57/94, 32/96 i 45/99) bilo je propisano: da lica koja upravljaju motornim vozilima inostrane registracije, odnosno strani prevoznici u međunarodnom drumskom saobraćaju ne mogu da pređu granicu ako nemaju obavezno osiguranje od odgovornosti za štete pričinjene trećim licima motornim vozilima inostrane registracije na teritoriji Republike Srbije, zaključeno u skladu sa ovom uredbom, da lica i prevoznici iz stava 1. ovog člana zaključuju ugovor o obaveznom osiguranju na graničnom prelazu, da će Vlada Republike Srbije odrediti osiguravajuća društva sa kojima će zaključiti ugovor o obaveznom osiguranju iz stava 2. ovog člana, ako društvo ispunjava sledeće uslove:
1) ima najmanje 50.000 osiguranih vozila u zemlji od auto odgovornosti, o čemu pruža dokaz Udruženja osiguravajućih organizacija Jugoslavije;
2) ima sopstvenu mrežu organizacionih jedinica u Republici osposobljenu za obavljanje poslova prijave, procene, obrade i isplate štete iz osiguranja od auto odgovornosti u najmanje 15 okruga;
3) ima ugovor o međusobnoj saradnji sa društvima koja tu mrežu poseduju ukoliko svojim organizacionim jedinicama ne pokriva teritoriju Republike iz tačke 2. ovog stava;
4) ima obezbeđen poslovni prostor (sopstveni ili zakupljen) za obavljanje poslova osiguranja od auto odgovornosti na graničnim prelazima o čemu pruža odgovarajući dokaz;
5) ima ogranizovanu službu za izvršavanje svih poslova za osiguranje sa elementima inostranosti (''zelena karta'') o čemu pruža dokaz Udruženja osiguravajućih organizacija Jugoslavije;
6) položi depozit u visini 100.000 DEM na devizni račun Republike Srbije;
7) po poslednjem periodičnom obračunu i prethodnoj poslovnoj godini nema gubitaka u poslovanju, o čemu pruža dokaz kao i da žiro-račun društva nije bio u neprekidnoj blokadi duže od 15 dana u prethodnoj godini, odnosno za šest meseci tekuće godine, o čemu pruža dokaz nosioca platnog prometa (član 2 .); da je osiguravajuće društvo sa kojim je već zaključen ugovor o uslovima obavljanja poslova obaveznog osiguranja od odgovornosti za štete pričinjene trećim licima sa Ministarstvom finansija, dužno da položi depozit iz člana 2. ove uredbe u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ove uredbe i da ako osiguravajuće društvo ne položi depozit u roku iz stava 1. ovog člana , ugovor sa Ministarstvom finansija ne smatra se zaključenim (član 2a) .
5. Odlukom Ustavnog suda IU- 206/20 00 od 25. marta 2009. godine, objavljenom u "Službenom glasniku R epublike Srbije" dana 26. juna 2009. godine, utvrđeno je da Uredba o uslovima i o načinu plaćanja obaveznog osiguranja na graničnom prelazu u međunarodnom drumskom saobraćaju lica koja upravljaju motornim vozilima inostrane registracije, odnosno stranih prevoznika na teritoriji Republike Srbije ("Službeni glasnik RS", br. 75/92, 8/93, 51/93, 63/93, 8/94, 25/94, 57/94, 32/96 i 45/99) (u daljem tekstu: Uredba) , nije u saglasnosti s Ustavom. Ustavni sud je ovakvu odluku doneo jer je našao da je Uredba doneta u izvršavanju Zakona o merama za otklanjanje i ublažavanje posledica primene sankcija međunarodnih organizacija ("Službeni glasnik RS", br. 46/92, 7/95 i 45/02), za koji je Ustavni sud utvrdio da nije saglasan sa Ustavom, a njome su bliže uređeni odnosi uspostavljeni tim zakonom, zbog čega Uredba u celini nije saglasna sa Ustavom.
Odredbama člana 60. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu ("Službeni glasnik RS", br. 109/07 i 99/11) predviđeno je da se zakoni i drugi opšti akti za koje je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nisu u saglasnosti s Ustavom, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom, ne mogu primenjivati na odnose koji su nastali pre dana objavljivanja odluke Ustavnog suda, ako do tog dana nisu pravnosnažno rešeni.
6. Ustavni sud i u ovom ustavnosudskom postupku najpre konstatuje da nije nadležan da preispituje zaključke i ocene redovnih sudova u pogledu utvrđenog činjeničnog stanja i način na koji su redovni sudovi primenili pravo u postupku koji je vođen radi odlučivanja o pravima i obavezama podnosioca ustavne žalbe. Samim tim , ocenjujući postojanje povrede prava na pravično suđenje, zadatak Ustavnog suda je da ispita da li je u tom postupku, od strane redovnih sudova, eventualno, došlo do povrede ili uskraćivanja Ustavom zajemčenih prav a i da li je primena procesnog ili materijalnog prava bila proizvoljna ili diskriminaciona, čime bi ukazala na očiglednu arbitrernost i nepravičnost u postupanju redovnih sudova, a na štetu podnosioca ustavne žalbe. Dakle, ocena pravilnosti primenjenog materijalnog prava je, pre svega, u nadležnosti redovnih sudova više instance, koji tu kontrolu vrše u zakonom propisanom postupku. Međutim, kako i pogrešna primena materijalnog prava na štetu podnosioca ustavne žalbe može dovesti do povrede prava na pravično suđenje, to je u određenim situacijama, koje prvenstveno zavise od ustavnopravnih razloga navedenih u ustavnoj žalbi i okolnosti konkretnog slučaja , Ustavni sud ovlašćen da u postupku po ustavnoj žalbi ceni i da li je sa stanovišta primene materijalnog prava povređeno pravo na pravično suđenje.
Ustavni sud je iz navoda ustavne žalbe u tvrdio da podnosioci ustavne žalbe smatraju da, kao bivši akcionari privrednog društva za osiguranje koje je likvidirano , imaju pravo da im se podele sredstva koja su preostala posle postupka likvidacije tog privrednog društva. Stoga zaključuju da je Vrhovni kasacioni sud , odbijanjem njihovog zahteva za povraćaj iznosa koji je navedeno društvo za osiguranje uplatilo na ime depozita radi obavljanja poslova obaveznog osiguranja na graničn im prelazima u međunarodnom drumskom saobraćaju, proizvoljno primenio materijalno pravo, čime im je povredio pravo na pravično suđenje i pravo na imovinu.
Ustavni sud smatra da podnosioci ustavne žalbe osnovano ukazuju na to da je osporena presuda Vrhovnog kasacionog suda doneta proizvoljnim tumačenjem i primenom materijalnog prava. Najpre, revizijski sud nije imao u vidu da je Odlukom Ustavnog suda, čije pravno dejstvo je nastupilo 26. juna 2009. godine, proglašena neustavnom Uredba na osnovu koje su revidenti položili sporni depozit na devizni račun Republike Srbije. Dakle, faktička posledica osporene presude bi bila da Republika Srbija zadrži iznos od 100.000 DEM koji su revidenti položili na osnovu opšteg akta za koji je Odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom. Ustavni sud podseća da je odredbom člana 61. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu propisano da svako kome je povređeno pravo konačnim ili pravnosnažnim pojedinačnim aktom, donetim na osnovu zakona ili drugog opšteg akta, za koji je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti s Ustavom, ošteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom, ima pravo da traži od nadležnog organa izmenu tog pojedinačnog akta, a ako se utvrdi da se izmenom pojedinačnog akta ne mogu otkloniti štetne posledice nastale usled primene opšteg akta, Ustavni sud može odrediti da se, saglasno članu 62. istog zakona, posledice otklone povraćajem u pređašnje stanje, naknadom štete ili na drugi način.
Pored navedenog, Vrhovni kasacioni sud je tumačenjem odredaba Uredbe i Zakona o obligacionim odnosima zaključio da depozit koji su uplatili revidenti ima karakter pristupnice za obavljanje osiguranja u međunarodnom drumskom saobraćaju, zasnivajući zauzeti pravni stav na tri činjenice: da je depozit bio uslov za obavljanje osiguranja, da Uredba ne predviđa njegov povraćaj i da ovaj depozit nema karakter bankarskog depozita regulisanog odredbama čl. 1035. do 1042. Zakona o obligacionim odnosima.
Ustavni sud ukazuje na to da se, prema pravnoj doktrini, tumače samo one norme koje nisu u dovoljnoj meri jasne i precizne da bi se mogle primeniti, te da se prilikom tumačenja obično koristi više metoda, od kojih je je jezičko tumačenje najjednostavnije, a ciljno tumačenje, po pravilu, neizbežno. U ovom konkretnom slučaju, odredbom člana 3. stav 2. tačka 6) Uredbe bilo je propisano da osiguravajuće društvo, pored ostalih uslova za obavljanje poslova osiguranja, mora da položi depozit u iznosu od 100.000 DEM na devizni račun Republike Srbije. S obzirom na to da je navedenom odredbom Uredbe naloženo polaganje depozita, a da je smisao polaganja novčanog iznosa u mogućnosti njegovog vraćanja, Ustavni sud nalazi da je navedena odredba Uredbe bila u dovoljnoj meri jasna da nije zahtevala posebno tumačenje. Kako je revizijski sud u tumačenju pošao od toga da se radi o uplati, a ne o polaganju depozita , to je depozitu dao karakter pristupnice, kao neke vrste posebne takse ili naknade za obaljanje poslova osiguranja, koja se ne vraća deponentu jer Uredba ne predviđa povraćaj depozita, zanemarujući činjenicu da ona ne predviđa ni zadržavanje depozita. Pored toga, revizijski sud je prenebregao činjenicu da je polaganje depozita bio samo jedan od brojnih uslova koji je osiguravajuće društvo moralo da ispuni da bi obavljalo određene poslove u osiguranju velikog finansijskog rizika, zbog čega je od osiguravajućeg društva zahtevano da pruži i odgovarajuće novčano obezbeđenje. Najzad, činjenica da predmetni depozit nema karakter bankarskog depozita, sama po sebi, ne može isključiti mogućnost vraćanja deponovanih sredstava primenom opštih pravila obligacionog prava o vraćanju onoga što je stečeno bez osnova ili po osnovu koji je naknadno otpao.
Na osnovu svega navedenog, Ustavni sud je ocenio da je osporenom presudom Vrhovnog kasacionog suda povređeno pravo podnosilaca ustavne žalbe zajemčeno članom 32. stav 1. Ustava, jer je proizvoljnim tumačenjem pravnih normi merodavnih za odlučivanje o tužbenom zahtevu podnosilaca u parničnom postupku tim normama dato značenje koje u jezičkom s mislu nemaju, mimo objektivne volje njihovog donosioca i cilja koji proizlazi iz celine normativnog uređenja uslova za obavljanje poslova obaveznog osiguranja na graničnim prelazima u međunarodnom drumskom saobraćaju.
Polazeći od iznetog, Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 89. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu, u tački 1. izreke usvojio ustavnu žalbu i utvrdio da je osporenom presudom Vrhovnog kasacionog suda Prev. 268/10 od 17. juna 2010. godine povređeno pravo podnosilaca ustavne žalbe na pravično suđenje, zajemčeno odredbom člana 32. stav 1. Ustava.
Imajući u vidu da će o podnetoj reviziji na osnovu koje je doneta odluka kojom je povređeno pravo podnosilaca ustavne žalbe na pravično suđenje biti ponovo odlučivano, Ustavni sud smatra da je zahtev podnosilaca ustavne žalbe za utvrđivanje povrede prava na imovinu iz člana 58. Ustava preuranjen. Stoga je Ustavni sud u ovom delu odbacio ustavnu žalbu, saglasno odredbi člana 36. stav 1. tačka 7) Zakona o Ustavnom sudu, nalazeći da ne postoje Ustavom i Zakonom utvrđene pretpostavke za vođenje postupka, odlučujući kao u drugom delu tačke 1. izreke.
7. Imajući u vidu da su povrede Ustavom zajemčenih prava podnosilaca takve prirode da je to očigledno moglo biti od uticaja na donošenje povoljnije odluke za njih u parnici povodom koje je podneta ustavna žalba, Ustavni sud je, saglasno odredbi člana 89. stav 2. Zakona o Ustavnom sudu, naložio Vrhovnom kasacionom sudu da u roku od 60 dana od dana dostavljanja ove odluke ponovi postupak po reviziji Republike Srbije izjavljenoj protiv presude Višeg trgovinskog suda Pž. 2605/09 od 3. septembra 2009. godine, odlučujući kao u tački 2. izreke.
8. Polazeći od svih iznetih razloga, Ustavni sud je, na osnovu odredaba člana 42b stav 1. tačka 1), člana 45. tačka 9) i člana 46. tačka 9) Zakona o Ustavnom sudu, kao i člana 84. Poslovnika o radu Ustavnog suda („Službeni glasnik RS“, br. 24/08, 27/08 i 76/11), odlučio kao u izreci.

PREDSEDNIK VEĆA
dr Dragiša B. Slijepčević