| Vrsta: | Sudska praksa | ||
| Sud: | Ustavni sud | Datum: 31.05.2018 | Broj: Už-3858/2016 |
| Abstrakt: | |||
Ustavni sud, Veliko veće, u sastavu: predsednik Suda Vesna Ilić Prelić, predsednik Veća, i sudije Bratislav Đokić, dr Goran P. Ilić, Snežana Marković, dr Tijana Šurlan, dr Jovan Ćirić, Sabahudin Tahirović, dr Tamaš Korhec (Korhecz Tamás) , članovi Veća, u postupku po ustavnoj žalbi D. Z . iz Beograda , na osnovu člana 167. stav 4. u vezi sa članom 170. Ustava Republike Srbije, n a sednici Veća održanoj 31. maja 2018. godine , doneo je
1. Usvaja se ustavna žalba D. Z . i utvrđuje da je zaključkom Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine i rešenjem Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine podnosicu ustavne žalbe povređeno pravo na pravno sredstvo, zajemčeno odredbom člana 36 . stav 2. Ustava Republike Srbije.
2. Poništava se rešenje Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine i određuje da taj sud donese novu odluku o prigovoru izjavljenom protiv zaključka Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 1 4924/10 od 29. juna 2015. godine.
1. D. Z . iz Beograda podneo je Ustavnom sudu, 13. maja 2016. godine, preko punomoćnika D. R, advokata iz Beograda, ustavnu žalbu protiv zaključka Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine i rešenja Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine , zbog povrede prava na pravično suđenje i prava na jednaku zaštitu prava i na pravno sredstvo , zajemčenih članom 32. stav 1. i članom 36. Ustava Republike Srbije.
U ustavnoj žalbi je, između ostalog, navedeno: da je osporenim zaključkom Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine utvrđeno da su B . D . i D . Z, ovde podnosilac ustavne žalbe, stupili na mesto prvobitnog izvršnog dužnika V . A , te je utvrđeno da se menja rešenje o izvršenju Četvrtog opštinskog suda u Beogradu I. 2269/04 od 18. januara 2005. godine tako da se umesto izvršnog dužnika V . A . kao izvršni dužnici označavaju B . D . i D . Z, ovde podnosilac ustavne žalbe ; da je navedeni zaključak po svojoj sadržini rešenje o izvršenje, jer se tim aktom podnosilac po prvi put označava kao izvršni dužnik; da je protiv rešenja o izvršenju uvek dozvljen p rigovor, a donošenjem osporenog akta u formi zaključka podnosiocu je uskrađeno pravo na pravni lek.
Podnosilac ustavne žalbe je predložio Ustavnom sudu da usvoji ustavnu žalbu, utvrdi povredu označenih ustavnih prava i poništi rešenje Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine.
2. Saglasno članu 170. Ustava Republike Srbije, ustavna žalba se može izjaviti protiv pojedinačnih akata ili radnji državnih organa ili organizacija kojima su poverena javna ovlašćenja, a kojima se povređuju ili uskraćuju ljudska ili manjinska prava i slobode zajemčene Ustavom, ako su iscrpljena ili nisu predviđena druga pravna sredstva za njihovu zaštitu.
U toku postupka pružanja ustavnosudske zaštite, povodom ispitivanja osnovanosti ustavne žalbe u granicama istaknutog zahteva, Ustavni sud utvrđuje da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama podnosioca ustavne žalbe povređeno ili uskraćeno njegovo Ustavom zajemčeno pravo ili sloboda.
3. Ustavni sud je, u sprovedenom postupku, na osnovu navoda ustavne žalbe i uvidom u priloženu dokumentaciju, utvrdio sledeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovoj ustavno sudskoj stvari:
Izvršni poverilac J. Đ . podneo je predlog za izvršenje Četvrtom opštinskom sudu u Beogradu protiv izvršnog dužnika V . A, na osnovu overenog sporazuma stranaka o obezbeđenju novčanog potraživanja – hipotek e I. 680/03 od 15. avgusta 2003. godine na nepokretnosti izvršnog dužnika. Četvrti opštinski sud u Beogradu je rešenjem I. 2269/04 od 18. januara 2005. godine dozvolio predloženo izvršenje.
Nakon uspostavljanja nove mreže sudova, postupak je nastavljen pred Trećim osnovnim sudom u Beogradu u predmetu I. 14924/10.
Treći osnovni sud u Beogradu je osporenim zaključkom I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine , u stavu prvom izreke, utvrdio da su B . D . i D . Z, ovde podnosilac ustavne žalbe, stupili na mesto prvobitnog izvršnog dužnika V. A , dok je, u stavu drugom izreke, utvrdio da se menja rešenje o izvršenju Četvrtog opštinskog sud a u Beogradu I. 2269/04 od 18. januara 2005. godine tako da se umesto prvobitnog izvršnog dužnika V. A. kao izvršni dužnici označavaju B. D . i D . Z, ovde podnosilac ustavne žalbe . U pouci o pravnom leku osporenog zaključka je konstatovano da protiv ovog zaključka nije dozvoljen pravni lek.
Treći osnovni sud u Beogradu je osporenim rešenjem I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine odbacio kao nedozvoljen prigovor izvršnih dužnika B. D . i D . Z , izjavljen protiv osporenog zaključka tog suda. U osporenom rešenju je, između ostalog, navedeno: da je odredbom člana 39. stav 7. Zakona o izvršenju i obezbeđenju propisano da protiv zaključka nije dozvoljen pravni lek, osim ako ovim zakonom nije drugačije određeno; da imajući u vidu navedeno, te činjenicu da protiv zaključka nije dozvoljen pravni lek, to je sud primenom napred navedenog člana zakona doneo odluku kao u izreci ovog rešenja. U pouci o pravnom leku je konstatovano da protiv ovog rešenja nije dozvoljen pravni lek.
4. Odredbom člana 36. stav 2. Ustava utvrđeno je da svako ima pravo na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke kojom se odlučuje o njegovom pravu, obavezi ili na zakonu zasnovanom interesu.
Odredbama člana Zakona o izvršenju i obezbeđenju („Službeni glasnik RS“, br. 31/11, 99/11 i 109/13 – Odluka US) (u daljem tekstu:ZIO) bi lo je propisano : da se izvršenje određuje i sprovodi i na predlog i u korist lica koje u izvršnoj ispravi nije označeno kao izvršni poverilac, ako ono javnom ili u skladu sa zakonom overenom ispravom dokaže da je potraživanje na njega preneto ili da je na njega na drugi način prešlo pre ili u toku postupka, a ako to nije moguće, prenos ili prelaz potraživanja dokazuje se pravnosnažnom, odnosno konačnom odlukom donetom u parničnom, prekršajnom ili upravnom postupku, a odredba stava 1. ovog člana shodno se primenjuje i u slučaju izvršenja protiv lica koje u izvršnoj ispravi nije označeno kao dužnik (član 23. st. 1. i 2.); da se zaključkom suda određuje sprovođenje pojedinih radnji i upravlja postupkom (član 36. stav 3.); da je p ravni lek u postupku izvršenja i obezbeđenja određenog u izvršnom postupku prigovor (član 39. stav 1.); da se protiv rešenja suda može izjaviti prigovor, samo kada je ovim zakonom propisano da je prigovor dozvoljen (član 39. stav 2 .); da protiv zaključka nije dozvoljen pravni lek, osim ako ovim zakonom nije drugačije određeno (član 39. stav 7 .); da na rešenje o izvršenju na osnovu izvršne isprave prigovor mogu da podnesu izvršni dužnik i izvršni poverilac (član 40. stav 1 .).
5. Ustavni sud podseća da u postupku po ustavnoj žalbi nije nadležan da ocenjuje pravilnost činjeničnih zaključaka redovnih sudova, jer bi u tom slučaju, postupajući kao instancioni sud, izašao iz granica svojih ovlašćenja. Jedini izuzetak od navedenog pravila postoji u situaciji kada su zaključci redovnih sudova očigledno proizvoljni i arbitrerni u toj meri da za posledicu imaju povredu ustavnih prava i sloboda. S tim u vezi, Ustavni sud ukazuje i na stav Evropskog suda za ljudska prava, prema kojem greška u primeni prava ili utvrđivanju činjenica načinjena od strane nacionalnog suda, koja je tako primetna da se može okarakterisati kao „očigledna greška“, može narušiti pravičnost postupka (videti presudu Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Bochan protiv Ukrajine, broj predstavke 22251/08, od 5. februara 2015. godine, stav 62.).
6. Ustavni sud najpre ukazuje da podnosilac ustavne žalbe osporava zaključak Trećeg osnovnog sud a Beogradu I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine kojim je utvrđeno da je podnosilac ustavne žalbe stupio na mesto prvobitnog izvršnog dužnika, u smislu odredbe člana 23. stav 2. Zakona o izvršenju i obezbeđenju iz 2011. godine, te je promenjeno rešenje o izvršenju Četvrtog opštinskog suda u Beogradu I. 2269/04 od 18. januara 2005. godine tako što je umesto prvobitnog izvršnog dužnika kao izvršni dužnik oz načen podnosilac ustavne žalbe. Podnosilac osporava i rešenje tog a suda I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine kojim je odbačen kao nedozvoljen njegov prigovor izjavljen protiv osporenog zaključka.
U postupku izvršenja sud donosi odluke u formi r ešenja ili zaključka, s tim što je Zakonom o izvršenju i obezbeđenju iz 2011. godine izričito propisano da se zaključkom sprovode pojedine radnje i upravlja post upkom (član 36. stav 3. ). U navedenom zakonu nije bila definisana forma akta izvršnog suda kojim se utvrđuje da na mesto prvobitnog izvršnog dužnika stupa treće lice, u smislu odredbe člana 23. stav 2. navedenog zakona. U konkretnom slučaju, osporeni akt iz člana 23. stav 2. Zakona o izvršenju i obezbeđenju iz 2011. godine je donet u formi zaključka, protiv kog akta po samom zakonu nije dozvoljen pravni lek. Međutim, Ustavni sud ocenjuje da akt koji se donosi, u smislu člana 23. stav 2. Zakonu o izvršenju i obezbeđenju iz 2011. godine, ne predstavlja akt sprovođenja neke izvršne ra dnje ili akt upravljanja postupkom, već naprotiv, to predstavlja akt kojim se treće lice označava kao novi izvršni dužnik i kojim aktom se tom licu po prvi put u izvršnom postupku nameće obaveza izmirenja potraživanja iz izvršne ispra ve prema izvršnom poveriocu, a koju obavezu to treće lice nije moglo da ospori u postupku iz kojeg potiče ta izvršna isprava odnosno u prigovoru protiv rešenja o izvršenju . Predmetni akt izvršnog suda, koji se donosi u smislu člana 23. stav 2. Zakona o izvršenju i obezbeđenju iz 2011. godine , po oceni Ustavnog suda, ima pravno dejstvo jednog rešenja o izvršenju, s obzirom na to da se takvim aktom treće lice označava kao (novi) izvršni dužnik i prema njemu se nameće obaveza prinudnog namirenja potraživanja prema izvršnom poveriocu. Imajući u vidu navedeno , Ustavni sud ocenjuje da je osporenim zaključom Trećeg osnovnog suda Beogradu I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine odlučivano o obavezama podnosioca ustavne žalbe, bez obzira što je doneto u formi zaključka, a ne u formi rešenja. S druge strane, Ustavni sud ocenjuje da je od ustavnopravnog značaja ishod postupka za prava i obaveze učesnika u postupku, odnosno da li je osporenim aktom odlučivano o pravima i obavezama podnosioca ustavne žalbe ( videti Odluku Ustavnog suda Už-205/2017 od 20. septembra 2017. godine ).
Polazeći od svega navedenog, akt izvršnog suda kojim se utvrđuje da na mesto prvobitnog izvršnog dužnika stupa treće lice, u smislu odredbe člana 23. stav 2. Zakona o izvršenju i obezbeđenju iz 2011. godine, čime to treće lice postaje novi izvršni dužnik i preuzima obavezu izmirenja potraživanja prema izvršnom poverioca, ne može s e podvesti pod kategoriju akta kojim se upravlja postupkom. Naprotiv, to je akt suda kojim se odlučuje o pravima i obavezama učesnika u izvršnom postupku. Sve ove pravne karakteristike navedenog akta predstavljaju tačke vezivanja za odredbu člana 36. stav 2. Ustava, kojom je utvrđeno da svako ima pravo na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke kojom se odlučuje o njegovom pravu, obavezi ili na zakonu zasnovanom interesu , kao i odredbu člana 18. stav 1. Usta va, kojom je utvrđeno da se ljudska i manjinska prava zajemčena Ustavom neposredno primenjuju. Na potrebu izjavljavanja prigovora protiv akta kojim se utvrđuje da na mesto prvobitnog izvršnog dužnika stupa treće lice, u smislu odredbe člana 23. stav 2. Zakona o izvršenju i obezbeđenju, ukazuje činjenica da je prigovor protiv takvog akta jedini pravni put da novi označeni izvršni dužnik ospori pravno stanovište izvršnog suda da na njega nije preneta ili prešla obaveza izmirenja potraživanja iz izvršne isprave , te da nije postao izvršni dužnik, u smislu navedene zakonske odredbe. Takođe, protiv rešenja o izvršenj u je uvek dozvoljen prigovor , koji je propisan u korist izvršnog dužnika, a akt iz odredbe člana 23. stav 2. Zakona o izvršenju i obezbeđenju, kao što je navedeno, proizvodi pravno dejstvo rešenja o izvršenju prema novooznačenom izvršnom dužniku.
Ustavni sud je stoga, saglasno odredbi člana 89. stav. 1. Zakona o Ustavnom sudu („Službeni glasnik RS“, br. 109/07, 99/11, 18/13 -Odluka US, 40/15-dr. zakon i 103/15) , Ustavni sud je ustavnu žalbu usvojio, te je utvrdio da je zaključkom Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine i rešenjem Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravno sredstvo zajemčeno članom 36. stav 2. Ustava, odlučujući kao u tački 1. izreke.
7. Ustavni sud je ocenio da se štetne posledice učinjene povrede navedenog ustavnog prava mogu otkloniti samo poništajem rešenja Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 7. aprila 2016. godine i određivanjem da taj sud donese novu odluku o prigovoru izjavljenom protiv zaključka Trećeg osnovnog suda u Beogradu I. 14924/10 od 29. juna 2015. godine. Stoga je Ustavni sud, saglasno odredbi člana 89. stav 2. Zakona o Ustavnom sudu, odlučio kao u tački 2. izreke.
8. S obzirom na to da je Ustavni sud usvojio ustavnu žalbu i naložio otklanjanje štetnih posledica učinjene povrede prava na pravno sredstvo , to se nije posebno bavio pitanjem povrede prava na pravično suđenje i prava na jednaku zaštitu prava.
9. Na osnovu svega iznetog i odredaba člana 42b stav 1. tačka 1) i člana 45. tačka 9) Zakona o Ustavnom sudu, Ustavni sud je doneo Odluku kao u izreci.
PREDSEDNIK VEĆA
Vesna Ilić Prelić, s.r.