| Vrsta: | Sudska praksa | ||
| Sud: | Ustavni sud | Datum: 16.12.2010 | Broj: IU-279/2006 |
| Abstrakt: | |||
Ustavni sud u sastavu: predsednik dr Bosa Nenadić i sudije dr Olivera Vučić, Bratislav Đokić, Vesna Ilić Prelić, dr Goran Ilić, dr Agneš Kartag Odri, mr Milan Marković, Milan Stanić, dr Dragan Stojanović, mr Tomislav Stojković, Sabahudin Tahirović i Predrag Ćetković, na osnovu člana 167. stav 1. tačka 1. Ustava Republike Srbije, na sednici održanoj 16. decembra 2010. godine, doneo je
1. Ne prihvataju se inicijative za pokretanje postupka za utvrđivanje neustavnosti odredbe člana 2. Zakona o ratifikaciji Sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Bosne i Hercegovine o socijalnom osiguranju (“Službeni list SCG– Međunarodni ugovori”, broj 7/03), u delu koji se odnosi na odredbe člana 36. i člana 42. stav 1. Sporazuma.
2. Odbacuju se zahtevi za obustavu izvršenja pojedinačnog akta, odnosno radnje preduzete na osnovu odredaba člana 2. Zakona iz tačke 1, u delu koji se odnosi na odredbe člana 36. i člana 42. stav 1. Sporazuma.
3. Odbacuje se inicijativa za ocenu ustavnosti "Zakona o socijalnom i penzionom osiguranju, donetom na osnovu međunarodnog sporazuma između SRJ i BiH".
Ustavnom sudu podnete su inicijative za ocenu ustavnosti odredbe člana 2. Zakona o ratifikaciji Sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Bosne i Hercegovine o socijalnom osiguranju (“Službeni list SCG– Međunarodni ugovori”, broj 7/03), u delu koji se odnosi na odredbe člana 36. i člana 42. stav 1. Sporazuma.
U inicijativama kojima se osporava ustavnost odredbe člana 42. stav 1. Sporazuma, pored ostalog, navodi se: da se osporenom odredbom povređuju stečena prava lica koja su pravo na penziju stekla pre stupanja na snagu osporenog Sporazuma, jer je primenom osporene odredbe došlo do umanjenja pravosnažno utvrđenih penzija, kao i da bi, stoga, korisnici koji su ostvarili penziju po zakonu koji je bio na snazi pre potpisivanja osporenog Sporazuma, trebali da zadrže status i prava koja su im tim zakonom utvrđena; da pravosnažni akti ne mogu biti ispitivani u pogledu njihove zakonitosti niti se mogu menjati, da subjektivno pravo utvrđeno pravosnažnim pojedinačnim aktom donetim na osnovu normi objektivnog prava ne može biti ukinuto ili umanjeno novim normama objektivnog prava; da osporena odredba Zakona, suprotno odredbi člana 197. Ustava Republike Srbije, ima povratno dejstvo, što je za posledicu ima drastično umanjenje penzija, koje su utvrđene pre stupanja na snagu osporenog Zakona; da je osporena odredba “diskriminatorska”, jer ne predviđa zaštitnu klauzulu kao sporazumi koje je Srbija zaključila sa Hrvatskom i Makedonijom, a kojima je predviđeno da "PIO" nadoknađuje razliku u srazmernom delu penzije sve dok takva razlika postoji, odnosno da se stvara nejednakost između korisnika penzija na koje se odnosi osporeni Sporazum i korisnika koji su deo staža ostvarili u Hrvatskoj, Makedoniji i Crnoj Gori, što osporenu odredbu čini nesaglasnom sa odredbom člana 21. Ustava; da se Sporazum odnosi na radni staž ostvaren na teritoriji Bosne i Hercegovine, bilo kada tokom godina prošlog veka, u vreme postojanja Jugoslavije, na čijoj celoj teritoriji su važili osnovni zakoni, a korisnici staža ostvarenog u Jugoslaviji uživali su sva prava, kao da su ga ostvarili u Srbiji te se, stoga, ne mogu BiH davati prava za odlučivanje i za vreme kada nije ista bila međunarodno priznata država već, eventualno, samo za staž koji je ostvaren od 1992. godine, kao godine osamostaljenja; da je osporenom odredbom povređena odredba člana 20. stav 2. Ustava kojom se utvrđuje da se dostignuti nivo ljudskih i manjinskih prava ne može smanjivati, kao i odredba člana 58. stav 1. Ustava kojom se jemči uživanje imovinskih prava stečenih na osnovu zakona; da je osporena odredba u suprotnosti sa članom 221. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (“Službeni glasnik RS”, broj 34/03), koji predviđa da će se postupak za utvrđivanje penzijskog staža okončati po propisima važećim u momentu pokretanja postupka za penzionisanje, sa "odredbom člana 255. ZUP-a, prema kojoj je uvek obavezan pristanak stranke ako se menja pravosnažno rešenje kojim je stranka stekla neko pravo", zatim sa "odredbom člana 195. stav 1. Zakona o PIO iz 1992. godine", kao i sa "odredbom člana 242. tač. 3. ZUP-a, prema kojoj se po proteku roka od 5 godina od dostavljanja rešenja stranci ne može tražiti ponavljanje postupka niti se može pokrenuti po službenoj dužnosti"; da je osporenom odredbom narušeno fundamentalno načelo vladavine prava "res iudicata", zatim načelo "ne bis in idem", te načelo savesnosti i poštenja. Nekim od inicijativa se traži da Ustavni sud, u cilju sprečavanja nenadoknadive štete, do donošenja konačne odluke, obustavi izvršenje pojedinačnih akata donetih na osnovu osporene odredbe, kao i da Ustavni sud "naloži Republičkom fondu penzijskog i invalidskog osiguranja da otkloni posledice nezakonito donetih rešenja penzionera penzionisanih u periodu od 6. marta 1992. godine do 1. januara 2001. godine i da sva pravosnažna rešenja vrati u prvobitno stanje".
U inicijativama kojima se, sa istovetnom ili sličnom argumentacijom, istovremeno osporava ustavnost odredaba člana 36. i člana 42. stav 1. Sporazuma, pored ostalog, navodi se: da je osporenim odredbama povređeno ustavno načelo o zabrani diskriminacije iz člana 21. Ustava, jer je "institucionalizovana negativna diskriminacija penzionera sa mešanim stažom iz Srbije i Bosne i Hercegovine u odnosu na druge penzionere sa mešanim stažom”, za koje postoji zaštitna klauzula u neumanjivanju ukupnih penzijskih primanja, a različito se pravno tretiraju i u odnosu na korisnike penzije sa penzijskim stažom samo iz Srbije kojima se bez njihove saglasnosti ne može umanjiti penzija utvrđena pravnosnažnim penzijskim rešenjem, niti to može da se čini retroaktivno; da su osporene odredbe u suprotnosti i sa odredbom člana 58. stav 1. Ustava kojom se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona; da su osporene odredbe u suprotnosti sa odredbama člana 16. stav 2, čl. 18, 194. i 197. u vezi sa članom 70. i članom 97. stav 1. tačka 8. Ustava, jer, pored ostalog, imaju povratno dejstvo i ako to nisu nalagali opšti interesi pri njegovom donošenju, a osporenom odredbom člana 42. stav 1. Sporazuma povređuju se stečena ljudska prava i narušava sistem socijalnog osiguranja i socijalne sigurnosti; da je osporena odredba člana 36. Sporazuma nesaglasna sa odredbom člana 35. Ustava Republike Srbije, jer suprotno toj ustavnoj normi, utvrđuje pravo Fonda PIO Srbije da naplati razliku između srazmernog dela penzije bosanskohercegovačkog nosioca osiguranja i iznosa penzije koju je prvobitno isplaćivao svojim osiguranicima u razdoblju 1992-2003. godine, kao preplaćenog iznosa davanja u novcu, iako se ne radi o šteti iz navedene odredbe Ustava; da su osporene odredbe Sporazuma u suprotnosti i sa odredbama člana 255. st. 1. i 3. Zakona o opštem upravnom postupku (“Službeni list SRJ”, broj 33/97), prema kojima se pravosnažno rešenje kojim je stranka stekla neko pravo ne može ukinuti ili izmeniti bez njenog pristanka, a ovo rešenje ima pravno dejstvo samo za ubuduće, kao i sa odredbom člana 105. stav 1. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (“Službeni glasnik RS”, broj 34/03), koja propisuje da se pravosnažno rešenje fonda može izmeniti samo ako je novo rešenje povoljnije za stranku; da osporene odredbe nisu u saglasnosti ni sa članom 14. Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, kao ni sa članom 1. Protokola 1. uz Konvenciju o ljudskim pravima i osnovnim slobodama. U jednoj od ovih inicijativa se traži da Ustavni sud, do donošenja konačne odluke, obustavi izvršenje pojedinačnog akta ili radnje koja je preduzeta na osnovu osporenih odredaba Sporazuma.
Inicijativa na osnovu koje je prvobitno formiran predmet sa oznakom Už-2713/2009, naknadno je Zaključkom Suda od 4. marta 2010. godine presignirana i spojena sa predmetom IU-279/2006.
U pogledu inicijative kojom je tražena ocena ustavnosti "Zakona o socijalnom i penzionom osiguranju, donetom na osnovu međunarodnog sporazuma između SRJ i BiH", Ustavni sud je, polazeći od toga da inicijativa nije potpisana, niti sadrži sve podatke neophodne za vođenje postupka, u smislu odredbe člana 51. Zakona o Ustavnom sudu (“Službeni glasnik RS”, broj 109/07), dopisom od 13. februara 2008. godine zatražio od inicijatora da dostavi uređenu i dopunjenu inicijativu u kojoj treba da navede podatak o oznaci odredbe i nazivu opšteg akta koji se osporava, naziv i broj službenog glasila u kome je osporeni akt objavljen, kao i da navede ustavno-pravne razloge na kojima se zasniva inicijativa, uz upozorenje da inicijativa može biti odbačena ukoliko u ostavljenom roku ne budu otklonjeni nedostaci koji onemogućavaju postupanje Ustavnog suda po istoj. Inicijator je 19. februara 2008. godine primio dopis Ustavnog suda, ali nije postupio po njemu, odnosno Sudu nije u ostavljenom roku niti po njegovom isteku dostavio uređenu i dopunjenu inicijativu u smislu navedenog dopisa Ustavnog suda.
Ustavni sud je inicijative za ocenu ustavnosti odredbe člana 2. Zakona iz tačke 1. izreke, u delu koji se odnosi na odredbe člana 36. i člana 42. stav 1. Sporazuma, dostavio Narodnoj skupštini na mišljenje. U mišljenju Narodne skupštine na navode inicijatora, pored ostalog, navodi se: da je značajan broj građana koji su imali prebivalište u otcepljenim republikama, usled ratnih dešavanja, izbegao je u SRJ, odnosno u Republiku Srbiju i da je, kako bi se omogućilo ostvarivanje prava na penziju, bez obzira na to u kojoj od otcepljenih bivših republika je navršen staž osiguranja, primenom odredbe člana 85. stav 2. Zakona o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ", broj 30/96), kao zaštitnom, bilo omogućeno svima koji su stekli uslove za ostvarivanje prava na penziju, da to pravo i ostvare, iako su većinski staž osiguranja navršili u otcepljenim republikama; da je posle normalizacije odnosa između država nastalih na prostoru bivše SFRJ došlo do zaključivanja sporazuma o socijalnom osiguranju, koji su trebali da razreše probleme nagomilane u ovoj oblasti; da su stupanjem na snagu osporenog Sporazuma, republički fondovi za penzijsko i invalidsko osiguranje, kao nadležni nosioci osiguranja u Republici Srbiji, pokretali postupke po službenoj dužnosti za ponovno određivanje davanja na osnovu staža osiguranja navršenog u Republici Srbiji (srazmerni deo), zatim prosleđivali zahteve nadležnom nosiocu osiguranja u Bosni i Hercegovini, koji je određivao srazmerni deo na osnovu staža osiguranja ostvarenog u Bosni i Hercegovini, u skladu sa svojim propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, kao i da su odredbe člana 42. stav 1. Sporazuma počele da se primenjuju od dana stupanja Sporazuma na snagu, odnosno da proizvode pravno dejstvo ubuduće. U mišljenju se dalje navodi da osporena odredba člana 42. stav 1. Sporazuma nema povratno dejstvo, jer je odredbom člana 44. Sporazuma propisano da Sporazum podleže ratifikaciji i da stupa na snagu prvog dana po isteku meseca u kome su razmenjeni ratifikacioni instrumenti, kao i stoga što ta osporena odredba ne dovodi u pitanje davanja koja su isplaćena do ponovnog preračuna. U odnosu na osporenu odredbu člana 36. Sporazuma, u mišljenju se navodi da se radi o opštoj normi koja je sadržana u svim sporazumima koje su zaključile sve republike bivše SFRJ međusobno, kao i u sporazumima drugih zemalja, te da međunarodni standardi u oblasti socijalne sigurnosti poznaju institut naknade preplaćenih davanja (Uredba saveta Evrope broj 1408). U odnosu na tvrdnju inicijatora da Sporazum o socijalnom osiguranju koji je zaključila SRJ sa Republikom Hrvatskom ne sadrži takvu odredbu, a da su time korisnici penzija koji su staž osiguranja ostvarili u Bosni i Hercegovini diskriminisani u odnosu na korisnike penzija koji su staž osiguranja ostvarili u drugim republikama bivše SFRJ, posebno u Republici Hrvatskoj, u mišljenju se ističe da identična odredba postoji u članu 34. Sporazuma o socijalnom osiguranju između SRJ i Republike Hrvatske ("Službeni list SRJ - Međunarodni ugovori", broj 1/01). Dalje se ističe da u Sporazumu o socijalnom osiguranju koji je zaključen sa Bosnom i Hercegovinom, nije postojao različit tretman po bilo kom osnovu koji zabranjuju Ustav Republike Srbije i Evropska konvencija o ljudskim pravima, već je jedini kriterijum koji se primenjivao bio navršen staž osiguranja i nastupanje osiguranog slučaja, odnosno vreme ostvarivanja prava na penziju. U pogledu tvrdnje inicijatora da im je primenom člana 36. Sporazuma povređeno pravo na imovinu, zajemčeno članom 1. Protokola 1Evropske konvencije o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, u mišljenju se ističe da ta odredba Sprazuma ni na koji način ne utiče na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu s opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni; zatim, da bi došlo do povrede prava na mirno uživanje imovine, potrebno je, navodi se u mišljenju, da mešanje države u imovinska prava građana bude nelegitimno i suprotno cilju kojem se teži, da postoji nesrazmera između zadiranja u imovinska prava i legitimnog cilja koji se želi postići, a da ni u kom slučaju nije došlo do mešanja države u imovinska prava građana, u šta spada i pravo na penziju, iz razloga što su stvarni iznosi penzija na koje su isti stekli pravo po osnovu nacionalnih zakonodavstava garantovana pored Ustava i Evropske konvencije i Sporazumom o socijalnom osiguranju i ni u kom slučaju nisu umanjeni. U mišljenju se dalje navodi i da je problem na koji ukazuju inicijatori nastupio iz razloga što su korisnici penzija primali procenjeni iznos penzija od strane republičkih fondova za penzijsko i invalidsko osiguranje u Republici Srbiji, jer su, zbog nepostojanja Sporazuma o socijalnom osiguranju sa Bosnom i Hercegovinom i nemogućnosti pribavljanja podataka o stažu i uplaćenim doprinosima, republički fondovi za penzijsko i invalidsko osiguranje vršili obračun penzija, kako bi ti osiguranici uopšte mogli da ostvare pravo na penziju, čime im se u tom trenutku osiguravala egzistencija; da je iznos prosečne penzije u Bosni i Hercegovini, među najnižim u regionu, kao i da korisnici penzija u novonastalim državama republika bivše SFRJ, nemaju isti materijalni položaj, odnosno visina penzije razlikuje se od države do države, pa su tako penzije u Republici Hrvatskoj veće od penzija u Republici Srbiji, a penzije u Republici Srbiji veće od penzija u Bosni i Hercegovini; da je stupanjem Sporazuma na snagu izvršen obračun srazmernih delova u skladu sa nacionalnim zakonodavstvima i da su obračunati srazmerni delovi penzija zajedno manji od procenjenog iznosa koji su penzioneri primali godinama po rešenju republičkih fondova za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srbije, ali da to ne znači da je korisnicima penzija umanjena, već da su godinama primali veći iznos penzije od onog koji im je pripadao, zbog nepostojanja sporazuma i nemogućnosti dobijanja podataka o navršenom stažu osiguranja i visinama zarada, koje su osnov za utvrđivanje visine penzija. Na osnovu iznetog, Narodna skupština je mišljenja da osporene odredbe Sporazuma nisu u suprotnosti sa Ustavom i da inicijative za ocenu njihove ustavnosti ne treba prihvatiti.
Ustavni sud je u sprovedenom postupku utvrdio da je odredbom člana 2. Zakona o ratifikaciji Sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Bosne i Hercegovine o socijalnom osiguranju (“Službeni list SCG– Međunarodni ugovori”, broj 7/03), u delu koji se odnosi na osporene odredbe člana 36. Sporazuma, propisano da nosilac jedne države ugovornice, koji je isplatio davanje u iznosu većem od onog koji korisniku pripada, može od nosioca druge države ugovornice zatražiti da od zaostalih iznosa davanja koje treba da isplati korisniku zadrži preplaćeni iznos, kao i da se preplaćeni iznos iz stava 1. ovog člana direktno isplaćuje nosiocu koji je zatražio njegovo zadržavanje, a da je, u delu koji se odnosi na osporenu odredbu člana 42. stav 1. Sporazuma, propisano da će penzije koje su, od 6. marta 1992. godine do dana stupanja na snagu ovog sporazuma, utvrđene prema pravnim propisima jedne države ugovornice uz uračunavanje penzijskog staža navršenog prema pravnim propisima druge države ugovornice, nosioci, po službenoj dužnosti, ponovo odrediti i obračunati iznos penzije primenom odredaba ovog sporazuma, pri čemu se pravosnažnost donetog rešenja neće smatrati preprekom za ponovno određivanje.
Ustav Republike Srbije utvrđuje: da je vladavina prava osnovna pretpostavka Ustava i počiva na neotuđivim ljudskim pravima i da se vladavina prava ostvaruje slobodnim i neposrednim izborima, ustavnim jemstvima ljudskih i manjinskih prava, podelom vlasti, nezavisnom sudskom vlašću i povinovanjem vlasti Ustavu i zakonu (član 3. st. 1. i 2.); da su opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava i potvrđeni međunarodni ugovori sastavni deo pravnog poretka Republike Srbije i neposredno se primenjuju, kao i da potvrđeni međunarodni ugovori moraju biti u skladu s Ustavom (član 16. stav 2.); da se dostignuti nivo ljudskih i manjinskih prava ne može smanjivati (član 20. stav 2.); da je zabranjena svaka diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta (član 21. stav 3.); da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona, kao i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (član 58. st. 1 i 2.); da se penzijsko osiguranje uređuje zakonom i da se Republika Srbija stara o ekonomskoj sigurnosti penzionera (član 70. st. 1. i 2.); da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje sistem u oblasti socijalnog osiguranja i drugih oblika socijalne sigurnosti (član 97. tačka 8.); da Narodna skupština potvrđuje međunarodne ugovore kad je zakonom predviđena obaveza njihovog potvrđivanja (član 99. stav 1. tačka 4.); da su potvrđeni međunarodni ugovori i opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava deo pravnog poretka Republike Srbije, kao i da potvrđeni međunarodni ugovori ne smeju biti u suprotnosti sa Ustavom (član 194. stav 3.); da zakoni i svi drugi opšti akti ne mogu imati povratno dejstvo, kao i da, izuzetno, samo pojedine odredbe zakona mogu imati povratno dejstvo, ako to nalaže opšti interes utvrđen pri donošenju zakona (član 197. st. 1. i 2.).
Socijalno osiguranje, uključujući i penzijsko i invalidsko osiguranje, predstavlja produkt nacionalnog zakonodavstva, a opseg programa penzijskog i invalidskog osiguranja stoga je tradicionalno ograničen na teritoriju pojedine države i ne postoje, gotovo bez izuzetka, dve države koje imaju potpuno isti sistem penzijskog i invalidskog osiguranja. Teritorijalnost i raznolikost penzijskog i invalidskog osiguranja mogu da dovedu do ozbiljnih problema kada se ljudi, bez obzira na razloge, preseljavaju iz jedne države u drugu. Jedan od načina rešavanja problema u ovoj oblasti jeste usklađivanje sistema socijalnog osiguranja putem bilateralnih sporazuma koje zaključuju dve države. Ti sporazumi se mogu zasnivati na principu teritorijalnosti, dakle prema principu osiguranja prema mestu rada ili prema principu raspodele staža osiguranja, dakle razmerno dužini penzijskog staža ostvarenog zasebno u svakoj od država ugovornica. Sporazum čije su odredbe osporene pripada ovoj drugoj grupi sporazuma, što znači da se penzije određuju u svakoj državi ugovornici primenom nacionalnih propisa, na osnovu penzijskog staža i ostalih elemenata svakog pojedinog osiguranika, i uz isplatu njihovih srazmernih delova korisnicima, zasebno od svake od država ugovornica (metoda raspodele). Ovo načelo je sastavni deo gotovo svih bilateralnih sporazuma o socijalnom osiguranju koji su instrumenti koordinacije sistema socijalnog osiguranja. Takođe, pomenuto načelo je sadržano i u propisima Evropske unije (Uredba broj 1408/71, odnosno Uredba broj 883/04), kao i dokumentima Saveta Evrope. Pored toga, ovo načelo, bez izuzetka, primenjuju zemlje čiji se penzijski sistem zasniva na principu osiguranja, odnosno uplate doprinosa, na kom je zasnovan i sistem penzijskog i invalidskog osiguranja u Republici Srbiji. Nadalje, princip tzv. srazmernih penzija, primenjuje se, u skladu sa odredbama Sporazuma, i na sve buduće slučajeve ostvarivanja prava, odnosno na osiguranike koji će tek ostvariti pravo na penziju. Međunarodnim ugovorima o socijalnom osiguranju, pa tako i ovim čije su odredbe osporene, ne uspostavljaju se neka posebna ili nova prava pošto se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju prema nacionalnim zakonodavstvima svake države ugovornice ponaosob, već se tim ugovorima samo omogućava primena nacionalnih propisa u odnosu na postojanje elementa inostranosti. Polazeći od navedenog, a saglasno odredbama člana 97. tačka 8. i člana 99. stav 1. tačka 4. Ustava, Republika Srbija ovlašćena je da uređuje i obezbeđuje sistem u oblasti socijalnog osiguranja, uključujući i uređivanje tog sistema kroz međunarodne ugovore, a Narodna skupština da potvrđuje međunarodne ugovore kad je zakonom predviđena obaveza njihovog potvrđivanja.
Odredba člana 2. Zakona o ratifikaciji Sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Bosne i Hercegovine o socijalnom osiguranju, u delu koji se odnosi na osporene odredbe člana 36. Sporazuma, uređuje pitanje potraživanja preplaćenih iznosa davanja tako što nosilac jedne države ugovornice, koji je isplatio davanje u iznosu većem od onog koji korisniku pripada, može od nosioca druge države ugovornice zatražiti da od zaostalih iznosa davanja koje treba da isplati korisniku zadrži preplaćeni iznos i isti direktno isplaćuje nosiocu koji je zatražio njegovo zadržavanje. Ustavni sud ukazuje da osporena odredba sadrži normu koju sadrže svi sporazumi koje su zaključile sve republike bivše SFRJ međusobno, kao i sporazumi zaključeni između drugih evropskih zemalja, čime se postiže jedan od ciljeva zbog kojih se zaključuju bilateralni sporazumi o socijalnom osiguranju, a to je da se izvrši preračun i raspodela, odnosno odredi penzija srazmerno dužini penzijskog staža navršenog u svakoj državi ugovornici. Primera radi, norme identične sadržine imaju i sporazumi koje je Savezna Republika Jugoslavija zaključila sa Hrvatskom (član 2. Zakona o potvrđivanju sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Republike Hrvatske o socijalnom osiguranju (“Službeni list SCG – Međunarodni ugovori”, broj 1/01), u delu odredaba člana 34. Sporazuma)) i Srbija i Crna Gora sa Makedonijom (član 2. Zakona o potvrđivanju sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Republike Makedonije o socijalnom osiguranju (“Službeni list SCG – Međunarodni ugovori”, br. 1/01), u delu koji se odnosi na odredbe člana 36. Sporazuma)), koji se primenjuju kao propisi Republike Srbije, kao i sporazumi zaključeni u ovoj oblasti sa drugim državama. Ista ili slična rešenja sadrže i sporazumi koje su u oblasti socijalnog osiguranja sa drugim državama zaključile Srbija i Crna Gora, odnosno Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, odnosno Federativna Narodna Republika Jugoslavija, koji se takođe primenjuju kao propisi Republike Srbije, primera radi, Sporazum između Srbije i Crne Gore i Velikog Vojvodstva Luksemburg o socijalnom osiguranju (član 2. Zakona o ratifikaciji Sporazuma između Srbije i Crne Gore i Velikog Vojvodstva Luksemburg o socijalnom osiguranju (“Službeni list SCG – Međunarodni ugovori”, broj 10/04), u delu odredbe člana 45. Sporazuma)), Sporazum između Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Savezne Republike Nemačke o socijalnom osiguranju (član 2. Zakona o ratifikaciji Sporazuma između Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Savezne Republike Nemačke o socijalnom obezbeđenju (“Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori”, br. 9/69, 8/74 i 24/76), u delu odredaba člana 37. st. (1) i (2) Sporazuma)) i Konvencija o socijalnom osiguranju između Federativne Narodne Republike Jugoslavije i Republike Italije (član 1. Uredbe o ratifikaciji Konvencije o socijalnom osiguranju između Federativne Narodne Republike Jugoslavije i Republike Italije (“Službeni list FNRJ”, broj 1/59), u delu odredbe člana 40. stav (1) Konvencije)). Takođe, institut naknade preplaćenih davanja je opšteprihvaćen institut u evropskom sistemu socijalnog osiguranja. U tom smislu i Uredba Saveta (EEZ) broj 1408/71 od 14. juna 1971. godine, kao glavni instrument (sa kasnije donetim Uredbama) za usklađivanje sistema socijalnog osiguranja Evropske unije, takođe predviđa posebne mere za povraćaj preplaćenih davanja, a u cilju da pruži smernice državama koje zaključuju bilateralne sporazume u ovoj oblasti, Evropski komitet za socijalno osiguranje Saveta Evrope izradio je Model odredaba za bilateralni sporazum o socijalnom osiguranju, koji u članu 36. predviđa posebne mere za povraćaj "nepotrebnih isplata" za slučaj da jedna zemlja ugovornica isplati previsok iznos korisniku u drugoj zemlji ugovornici, kada se mogu preduzeti posebne mere kojima se taj iznos može odbiti od primaočevih naknada i vratiti nadležnoj državi.
Radi jasnijeg sagledavanja ustavnopravne zasnovanosti osporenih odredaba Sporazuma, Ustavni sud ukazuje da je tim odredbama, kao što je već navedeno, utvrđeno da nosilac jedne države ugovornice, koji je isplatio davanje u iznosu većem od onog koji korisniku pripada, može od nosioca druge države ugovornice zatražiti da od zaostalih iznosa davanja koje treba da isplati korisniku zadrži preplaćeni iznos i isti direktno isplaćuje nosiocu koji je zatražio njegovo zadržavanje. Dakle, isplatu preplaćenog iznosa, prema ovoj odredbi Sporazuma, vrši nosilac druge države ugovornice i to od zaostalih i zadržanih iznosa davanja koje tek treba da isplati korisniku, ali ne, kao što je to bio slučaj u praksi, i umanjivanjem iznosa penzije koju taj nosilac isplaćuje korisniku u skladu sa pravnim propisima koje primenjuje. Naime, do ovog odstupanja u praksi je dolazilo kada preplaćeni iznos nije moguće naplatiti iz zaostalih iznosa, jer je isti veći od zaostalih iznosa, u kom slučaju je preostali deo preplaćenog iznosa naplaćivan umanjivanjem iznosa penzije koju isplaćuje nosilac druge države ugovornice. Osnov za ovakvo postupanje nije osporena odredba Sporazuma, već odredba člana 16. stav (3) Administrativnog sporazuma za sprovođenje Sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Bosne i Hercegovine o socijalnom osiguranju, koji su 20. aprila 2004. godine zaključili ovlašćeni predstavnici Ministarstva spoljnih poslova Srbije i Crne Gore i Ministarstva civilnih poslova Bosne i Hercegovine, a kojom je utvrđeno da nosilac druge države ugovornice iz stava 2. ovog člana naknađuje, u skladu sa članom 36. Sporazuma, nosiocu koji je pokrenuo postupak za ponovno određivanje penzije preplaćeni iznos i to, najpre, iz zaostalih iznosa davanja od dana priznavanja prava zaključno sa mesecom u kome je doneto rešenje o preračunu, a zatim, ako preplaćeni iznos nije u potpunosti namiren, umanjivanjem iznosa penzije koju isplaćuje korisniku u skladu sa pravnim propisima koje primenjuje. Iz navedene odredbe Administrativnog sporazuma vidljivo je da je njome, kao normom jednog tehničkos provedbenog (administrativnog) sporazuma kojim treba ustanoviti tehnička pitanja sprovođenja Sporazuma, a ne i uređivati određene odnose, način naplate preplaćenih iznosa, pored načina utvrđenog osporenom odredbom člana 36. Sporazuma, bez pravnog osnova proširen i na mogućnost da se ta naplata, u slučaju da preplaćeni iznos nije u potpunosti namiren iz zaostalih iznosa davanja, može vršiti i umanjivanjem iznosa penzije. Upravo zbog navedenog pristupilo se zaključivanju Administrativnog sporazuma o izmeni Administrativnog sporazuma za sprovođenje Sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Bosne i Hercegovine o socijalnom osiguranju, čijim članom 1. je izmenjen član 16. stav (3) Administrativnog sporazuma od 2004. godine tako da, počev od 1. jula 2010. godine, više nije moguće namirivanje preplaćenih iznosa umanjivanjem iznosa penzije. Ovaj Administrativni sporazum je zaključen 10. juna 2010. godine i primenjuje se, saglasno odredbi člana 2. Administrativnog sporazuma, počev od prvog dana narednog meseca po isteku meseca u kome je potpisan, dakle, od 1. jula 2010. godine.
Polazeći od svega navedenog, proizlazi da se korisnici penzija po osporenom Sporazumu u pogledu potraživanja preplaćenih iznosa davanja nalaze u istom položaju, kako međusobno tako i u odnosu na one korisnike na koje se primenjuju sporazumi zaključeni sa drugim državama, uključujući i sporazume zaključene sa Hrvatskom i Makedonijom. Stoga se osporenim odredbama člana 36. Sporazuma ne povređuje, po oceni Ustavnog suda, ustavni princip jednakosti koji proizlazi iz ustavnog principa zabrane diskriminacije iz člana 21. Ustava, jer se osporenim odredbama ne stvara nejednakost (diskriminacija) korisnika, odnosno ne pravi njihovo razlikovanje, isključivanje, ograničavanje ili davanje prednosti s obzirom na svojstva utvrđena odredbom člana 21. stav 3. Ustava, odnosno po osnovama kao što su rasa, boja, pol, jezik, veroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili drugo poreklo, imovina, rođenje ili drugi status. Takođe, osporene odredbe Zakona (Sporazuma) nisu, po oceni Suda, u nesaglasnosti ni sa odredbom člana 58. Ustava. Naime, navedena ustavna odredba dozvoljava ograničenje prava svojine, ako je to ograničenje u javnom interesu koji je utvrđen zakonom. S obzirom da je osporenim odredbama člana 36. Sporazuma mešanje države u imovinska prava građana legalno (načelo zakonitosti), da nije suprotno cilju kojem se teži (vraćanje preplaćenog iznosa, dakle iznosa koji po propisima ne pripada korisniku), da ne postoji nesrazmera između zadiranja u imovinska prava i legitimnog cilja koji se želi postići niti se to mešanje suprostavlja zahtevu razumnosti, Ustavni sud ocenjuje da nije povređeno Ustavom zajemčeno pravo korisnika na mirno uživanje svojine. Ustavni sud ukazuje i na to da odredba člana 1. Protokola broj 11 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda dozvoljava ometanje (ograničavanje) uživanja svojine, pod uslovom da je to ometanje u javnom interesu i u skladu sa uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava, uz pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu s opštim interesima. Iz navedenih razloga osporene odredbe nisu u nesaglasnosti ni sa odredbama čl. 70. i 194. Ustava, kojima se utvrđuje da se penzijsko osiguranje uređuje zakonom, te utvrđuje hijerarhija domaćih i međunarodnih opštih pravnih akata. Takođe, osporene odredbe nemaju povratno dejstvo, kako to pogrešno tvrde inicijatori, jer se iste primenjuju od dana stupanja na snagu osporenog Zakona (Sporazuma) pa ubuduće, pri čemu Sud ukazuje na to da se postupci za preračun penzija pokreću po stupanju na snagu Sporazuma i da ne dovode u pitanje davanja koja su isplaćena do dana stupanja na snagu Sporazuma. Stoga su te odredbe u saglasnosti sa odredbama člana 197. Ustava.
Odredbe člana 35. Ustava, u odnosu na koje se, takođe, traži ocena saglasnosti osporenih odredaba člana 36. Sporazuma, nisu od značaja za ocenu ustavnosti tih odredaba iz razloga što se ovom ustavnom normom uređuje pitanje prava na rehabilitaciju i naknadu štete lica kojima tu štetu nezakonitim ili nepravilnim radom prouzrokuje državni organ, imalac javnog ovlašćenja, organ autonomne pokrajine ili organ jedinice lokalne samouprave, dakle pitanja koja nisu u bilo kakvom pravnom odnosu prema pitanju koje se uređuje osporenim odredbama Sporazuma.
Odredbom člana 2. Zakona o ratifikaciji Sporazuma između Savezne Republike Jugoslavije i Bosne i Hercegovine o socijalnom osiguranju, u delu koji se odnosi na osporenu odredbu člana 42. stav 1. Sporazuma, utvrđeno je pravo nosioca penzijskog osiguranja da, po službenoj dužnosti, ponovo određuje i obračunava iznos penzije primenom odredaba ovog sporazuma, pri čemu se pravosnažnost donetog rešenja neće smatrati preprekom za ponovno određivanje. Ovakvim utvrđivanjem ponovnog određivanja i obračuna iznosa penzije ne povređuje se, po oceni Ustavnog suda, načelo zabrane smanjivanja dostignutog nivoa ljudskih i manjinskih prava iz člana 20. stav 2. Ustava, kako to pogrešno tvrde inicijatori, jer se time ne ograničava, smanjuje ili ukida samo pravo i time dostignuti nivo tog prava, utoliko više što se pravo na davanje korisniku od sistema socijalnog osiguranja ne može tumačiti kao davanje tog prava korisniku na penziju u određenom iznosu, te stoga, eventualno smanjivanje iznosa davanja ne znači istovremeno i smanjivanje dostignutog nivoa prava. Ustavni sud ukazuje da je na tom stanovištu i praksa Evropskog suda za ljudska prava (npr. odluka tog suda broj 25044/94 od 15. maja 1996. godine, odluka u predmetu Janković protiv Hrvatske, broj 43440/98 od 12. oktobra 2000. godine, kao i druge odluke). Takođe, osporena odredba je, po oceni Ustavnog suda, saglasna i sa odredbama člana 21. i člana 58. stav 2. Ustava, iz istih razloga koji su navedeni prilikom ocene ustavnosti osporenih odredaba člana 36. Sporazuma. Nadalje, osporena odredba Sporazuma nije nesaglasna ni sa odredbom člana 197. Ustava, odnosno ista nema povratno dejstvo, jer se primenjuje od momenta stupanja na snagu Zakona pa ubuduće, uz napomenu da se njenom primenom ne dovode u pitanje davanja koja su isplaćena do stupanja na snagu osporenog Sporazuma, odnosno do ponovnog preračuna.
U vezi sa pitanjem pravosnažnosti koje su istakli neki od inicijatora, Sud ukazuje na to da je korisnicima penzija koji su taj status imali u vreme stupanja na snagu osporenog Sporazuma, zbog nepostojanja sporazuma o socijalnom osiguranju sa Bosnom i Hercegovinom i nemogućnosti pribavljanja podataka o stažu i uplaćenim doprinosima, vršen obračun penzija, kako bi ta lica mogla da ostvare pravo na penziju i u tom trenutku osiguraju egzistenciju, nezavisno od činjenice da je deo staža osiguranja ostvaren u drugoj državi, da su doprinosi uplaćivani u penzioni fond te države, kao i nezavisno od toga da li postoje ili ne postoje dokazi da su ti doprinosi zaista i uplaćeni. Stupanjem Sporazuma na snagu stekli su se uslovi da se pristupi obračunu, odnosno utvrđivanju stvarne (pripadajuće) penzije u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom, srazmerno dužini penzijskog staža ostvarenog zasebno u svakoj od država ugovornica. Pri tome treba navesti i to da korisnici penzija u novonastalim državama republika bivše SFRJ ne primaju isti iznos penzije, jer se ova razlikuje od države do države, pa su tako penzije u Republici Srbiji veće od penzija u Bosni i Hercegovini, ali i manje od penzija u Republici Hrvatskoj. Upravo stoga su srazmerni delovi penzija obračunati zajedno po osporenom Sporazumu, manji od iznosa koji su penzioneri primali godinama po rešenju fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srbije, što ne znači da je korisnicima penzija umanjena, već da su isti godinama primali veći iznos penzije od onog koji bi im, primenom načela srazmernih penzija, po zakonima država ugovornica pripadao. Nadalje, treba istaći i da već pomenuti sporazumi sa Hrvatskom (u delu odredaba člana 39. st. 1. i 4. Sporazuma), Makedonijom (u delu koji se odnosi na odredbe člana 41. st. 1. i 4. Sporazuma), kao i ostali sporazumi zaključeni sa drugim bivšim republikama SFRJ, sadrže istovetno rešenje koje je proizvod potrebe da se, saglasno nacionalnim zakonodavstvima država ugovornica, za ubuduće urede pitanja pripadajućih (stvarnih) iznosa penzija. Ustavni sud ističe i da je navedeno rešenje uobičajeno u bilateralnim sporazumima koje zaključuju dve države u oblasti socijalnog osiguranja, primera radi i već pomenuti sporazumi, kao i sporazumi, odnosno konvencije koje je SFRJ, odnosno FNRJ zaključila (i koji se primenjuju kao propisi Republike Srbije), pored ostalih, i sa Saveznom Republikom Nemačkom (član 2. Zakona o ratifikaciji sporazuma između Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Savezne Republike Nemačke o socijalnom obezbeđenju (“Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori”, broj 9/69), u delu odredbe člana 39. stav (3) Sporazuma)) i Republikom Italijom (član 1. Uredbe o ratifikaciji Konvencije o socijalnom osiguranju između Federativne Narodne Republike Jugoslavije i Republike Italije (“Službeni list FNRJ”, broj 1/59), u delu odredaba člana 41. st. (1) i (2) Konvencije)), Kraljevinom Švedskom (član 2. Uredbe o ratifikaciji Konvencije između Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Kraljevine Švedske o socijalnom osiguranju (“Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori”, broj 12/79), u delu koji se odnosi na odredbu člana 32. stava 1. Konvencije)).
Polazeći od izloženog, Ustavni sud je pitanje pravosnažnosti koja, po osporenoj odredbi Sporazuma, ne predstavlja prepreku za ponovno određivanje i obračunavanje iznosa penzije, u konkretnom slučaju sagledavao u svetlu navedenih činjenica i razloga kojima su se rukovodile države ugovornice. Ovo odstupanje od načela pravosnažnosti se, sa jedne strane, zasniva na načelu zakonitosti, a sa druge strane, s obzirom na ciljeve koji se žele postići, zadovoljava uslov legitimnosti i razumnosti, kao i pravičnosti, i kao takvo je, po oceni Ustavnog suda, ustavnopravno prihvatljivo. Ovo utoliko više, što pravosnažnost ima pravno obavezujuću snagu i vezuje organ samo dok postoji nepromenjeno činjenično i pravno stanje na kome je zasnovano pravosnažno rešenje, ali ne i kada dođe do promene u tom činjeničnom i pravnom stanju, što je upravo razlog donošenja osporene odredbe člana 42. stav 1. Sporazuma, s obzirom da su se, ratifikacijom Sporazuma, stekli uslovi da se utvrdi stvarno (drugo) činjenično stanje i primene nacionalna zakonodavstva (promena pravnog stanja). Takođe, osporena odredba se zasniva na načelu pravičnosti i jednakosti, upravo iz razloga što ista, negiranjem načela pravosnažnosti, omogućava da se zatečeno činjenično i pravno stanje stvari usaglasi sa nesporno utvrđenim promenama u tom činjeničnom i pravnom stanju i time zaštiti opšti interes, koji je sadržan u potrebi da se način korišćenja prava iz socijalnog osiguranja lica koja su imala status korisnika tih prava u vreme stupanja na snagu osporenog Sporazuma dovede u sklad sa nacionalnim zakonodavstvima država ugovornica u momentu kada su se za to stekli uslovi (ratifikacija Sporazuma), s jedne strane, ali i da se ti korisnici dovedu u istovetan (ravnopravan) položaj sa licima koja će postati korisnici ovih prava po stupanju na snagu osporenog Sporazuma.
Odstupanje od načela pravosnažnosti, pod određenim uslovima, poznaju i mnogi drugi propisi Republike Srbije, te Ustavni sud, u tom smislu, posebno ukazuje na Zakon o opštem upravnom postupku ("Službeni list SRJ", br. 33/97 i 31/01 i "Službeni glasnik RS", broj 30/10), koji takvu mogućnost dozvoljava kroz vanredna pravna sredstva kao što su zahtev za zaštitu zakonitosti (član 252.), ukidanje i menjanje pravnosnažnog rešenja uz pristanak ili po zahtevu stranke (član 255.), vanredno ukidanje (član 256.) i oglašavanje rešenja ništavim (čl. 257. i 258.), kao i na Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ("Službeni glasnik RS", br. 34/03, 64/04, 84/04, 85/05, 101/05, 63/06, 5/09 i 107/09) – (član 105.).
Polazeći od svega navedenog, Ustavni sud je ocenio da osporenom odredbom člana 42. stav 1. Sporazuma nije povređeno načelo pravne sigurnosti kao jednog od elemenata ustavnog načela vladavine prava iz člana 3. Ustava.
Ustavni sud je ocenio da ustavnopravno nisu utemeljene ni tvrdnje pojedinih inicijatora da je osporena odredba člana 42. stav 1. Sporazuma nesaglasna sa Ustavom i iz razloga što ne sadrži tzv. zaštitnu klauzulu kao sporazumi koje je Srbija zaključila sa Hrvatskom i Makedonijom, čime se, prema inicijatorima, stvara nejednakost između korisnika na koje se primenjuje ovaj sporazum i korisnika na koje se, primera radi, primenjuje već navedeni Sporazum sa Hrvatskom. U tom smislu, Sud ukazuje da se pitanje jednakosti može posmatrati samo u okviru one kategorije korisnika na koje se odnosi osporeni Sporazum, ali ne i kao pitanje jednakosti te kategorije korisnika u odnosu na one korisnike koji su to svojstvo stekli prema Sporazumu sa Hrvatskom ili prema nekom drugom sporazumu, iz razloga što se te grupe korisnika nalaze u različitim činjeničnim i pravnim situacijama. Različito činjenično stanje ogleda se, pored ostalog, i u tome što korisnicima na koje se odnose različiti bilateralni sporazumi može biti zajednička, u slučaju da su u penziju otišli pod istim uslovima, samo visina penzije koju primaju od nadležnog fonda Republike Srbije, ali ne i visina penzije koju primaju od nadležnog fonda druge države ugovornice. Isto tako, ovi korisnici se nalaze u istoj pravnoj situaciji samo u odnosu na propise Republike Srbije koji se na njih primenjuju, ali kada su u pitanju propisi drugih država ugovornica, oni se nalaze u različitim pravnim situacijama, s obzirom na to da se radi o različitim pravnim sistemima koji, po pravilu, sadrže i različite pravne institute i pravna pravila (kao što je već istaknuto, međunarodnim ugovorima o socijalnom osiguranju ne uspostavljaju se neka posebna ili nova prava već se tim ugovorima samo omogućava primena nacionalnih propisa, u odnosu na postojanje elementa inostranosti). Stoga pitanje jednakosti nije moguće postaviti u situacijama koje, ni pravno ni činjenično, nisu iste (načelo jednakosti je uvek primenjivo samo tamo gde su činjenična stanja jednaka; jedino se sa činjenično jednakim jednako postupa, a sa činjenično nejednakim postupa se nejednako). Takođe, i u slučaju kada jedna odredba, kao što je to slučaj sa osporenom odredbom člana 42. stav 1. (odnosno, član 42. u celini) Sporazuma, ne sadrži normu koju sadrži odredba drugog propisa, npr. Sporazuma sa Hrvatskom u delu odredbe člana 39. stav 4. (tzv. zaštitna klauzula), ne može se govoriti o tome da se tom odredbom (osporenom odredbom Sporazuma) stvara nejednakost između korisnika na koje se odnosi osporeni Sporazum i korisnika na koje se odnosi Sporazum sa Hrvatskom. Naime, eventualnu nejednakost mogla bi stvoriti norma koja postoji (u ovom slučaju navedena odredba Sporazuma sa Hrvatskom), a ne i norma koje nema, a koja bi, prema inicijatorima, trebala da postoji i u osporenom Sporazumu. Činjenica da inicijatori ne tvrde da su odredbe drugih sporazuma koje sadrže tzv. zaštitnu klauzu nesaglasne sa Ustavom, već da je sa Ustavom nesaglasna osporena odredba člana 42. stav 1. Sporazuma, iz razloga što ista ne sadrži normu sa tzv. zaštitnom klauzulom, nameće zaključak da se tim inicijativama na indirektan način traži postupanje Ustavnog suda kao tzv. pozitivnog zakonodavca. Kako Ustavni sud ne stvara normu, tj. nema ulogu i ovlašćenja tzv. pozitivnog zakonodavca, već isključivo nadležnost da ukida postojeću normu, odnosno ima, saglasno odredbi člana 167. stav 1. Ustava, isključivo ulogu i ovlašćenja tzv. negativnog zakonodavca, to nema ni osnova za postupanje Ustavnog suda u navedenom smislu, odnosno ovim povodom.
S obzirom na izloženo, Ustavni sud je našao da nema osnova za prihvatanje inicijativa za pokretanje postupka za utvrđivanje neustavnosti osporenih odredaba Zakona (Sporazuma).
Inicijativu kojom se traži ocena ustavnosti "Zakona o socijalnom i penzionom osiguranju, donetom na osnovu međunarodnog sporazuma između SRJ i BiH", Ustavni sud je odbacio, jer inicijator nije dostavio Sudu uređenu inicijativu, te ne postoje pretpostavke utvrđene Zakonom za vođenje postupka u tom delu, saglasno članu 36. stav 1. tačka 3) Zakona o Ustavnom sudu.
Kada su u pitanju zahtevi za ocenu saglasnosti osporenih odredaba Zakona, odnosno Sporazuma sa odgovarajućim odredbama Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, odnosno Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (“Službeni glasnik RS”, broj 34/03) i Zakona o opštem upravnom postupku (“Službeni list SRJ”, broj 33/97), Ustavni sud ukazuje da je odredbama člana 167. st. 1. i 2. Ustava utvrđeno da Ustavni sud odlučuje o saglasnosti zakona, pored ostalog, i sa potvrđenim međunarodnim ugovorima, kao i o saglasnosti potvrđenih međunarodnih ugovora sa Ustavom, a da je odredbama člana 194. st. 4. i 5. Ustava utvrđeno da potvrđeni međunarodni ugovori ne smeju biti u suprotnosti sa Ustavom, odnosno da zakoni i drugi opšti akti doneti u Republici Srbiji ne smeju biti u suprotnosti sa potvrđenim međunarodnim ugovorima i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava. Saglasno navedenim ustavnim odredbama, Ustavni sud nije nadležan da ceni međusobnu saglasnost potvrđenih međunarodnih ugovora, konkretno saglasnost osporenog Sporazuma sa Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, koja je ratifikovana Zakonom o ratifikaciji Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda ("Službeni list SCG" - Međunarodni ugovori", br. 9/03 i 5/05), jer se radi o opštim pravnim aktima iste pravne snage, niti da ocenjuje saglasnost osporenih odredaba Zakona (Sporazuma) sa odgovarajućim odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju i Zakona o opštem upravnom postupku, jer potvrđeni međunarodni ugovori i zakoni nisu opšti pravni akti iste pravne snage, tj. potvrđeni međunarodni ugovori su u hijerahiji opštih pravnih akata iznad zakona i stoga Ustavni sud može ceniti samo saglasnost zakona sa potvrđenim međunarodnim ugovorima, ali ne i saglasnost potvrđenih međunarodnih ugovora sa zakonom.
Zahteve za obustavu izvršenja pojedinačnog akta, odnosno radnje preduzete na osnovu osporenih odredaba Zakona (Sporazuma) Ustavni sud je odbacio, saglasno odredbi člana 56. stav 3. Zakona o Ustavnom sudu, jer se doneo konačnu odluku.
Deo zahteva inicijative kojim se traži da Ustavni sud "naloži Republičkom fondu penzijskog i invalidskog osiguranja da otkloni posledice nezakonito donetih rešenja penzionera penzionisanih u periodu od 6. marta 1992. godine do 1. januara 2001. godine i da sva pravosnažna rešenja vrati u prvobitno stanje", je bespredmetan i nema pravnog osnova za traženo postupanje Suda, u smislu odredaba čl. 59. i 62. Zakona o Ustavnom sudu, jer je Sud doneo rešenje o neprihvatanju inicijativa za pokretanje postupka za utvrđivanje neustavnosti i osporene odredbe člana 42. stav 1. Sporazuma.
Na osnovu izloženog i odredaba člana 46. tač. 3) i 5) u vezi člana 53. stav 3. i člana 56. stav 3. Zakona o Ustavnom sudu i člana 82. stav 1. tačka 4. i člana 84. Poslovnika o radu Ustavnog suda (″Službeni glasnik RS″, br. 24/08 i 27/08), Ustavni sud je doneo rešenje kao u izreci.
PREDSEDNIK
USTAVNOG SUDA
dr Bosa Nenadić