| Vrsta: | Sudska praksa | ||
| Sud: | Ustavni sud | Datum: 24.11.2016 | Broj: Už-7797/2012 |
| Abstrakt: | |||
Ustavni sud, Veliko veće, u sastavu: predsednik Suda Vesna Ilić Prelić, predsednik Veća, i sudije dr Bosa Nenadić, Katarina Manojlović Andrić, dr Olivera Vučić, Predrag Ćetković, Milan Stanić, Bratislav Đokić i mr Tomislav Stojković, članovi Veća, u postupku po ustavnoj žalbi Danijele Jovičić, Dragoslav a Komnenović a, Milivoja Pavlović a, Mladomira Blagojević a, Negovana Novaković a, Dragoljuba Pantić a, Srboljuba Dobričić a, Mikiše Blagojević a, Radiše Stojanović a, Dušana Ivanović a, Dragiše Luković a, Dušana Stanić a, Radovana Pavlović a, Jovana Popović a, Milivoja Pejović a i Radoslav a Zarić a, svih iz Aranđelovca , na osnovu člana 167. stav 4. u vezi sa članom 170. Ustava Republike Srbije, na sednici Veća održanoj 24. novembra 201 6. godine, doneo je
1. Usvaja se ustavna žalba Danijele Jovičić, Dragoslava Komnenovića, Jovana Popovića, Milivoja Pejovića i Radoslava Zarića i utvrđuje da je u izvršnom postupku koji je vođen pred Osnovnim sudom u Kragujevcu – Sudska jedinica u Aranđelovcu u predmetu I. 1454/12 povređeno pravo podnosi laca ustavne žalbe na suđenje u razumnom roku iz člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije, dok se u preostalom delu ustavna žalba odbija kao neosnovana.
2. Odbacuje se ustavna žalba Milivoja Pavlović a, Mladomira Blagojević a, Negovana Novaković a, Dragoljuba Pantić a, Srboljuba Dobričić a, Mikiše Blagojević a, Radiše Stojanović a, Dušana Ivanović a, Dragiše Luković a, Dušana Stanić a i Radovan a Pavlović a izjavljena protiv rešenja Osnovnog suda u Kragujevcu Ipv.(I) 249/12 od 31. maja 2012. godine i rešenja Osnovnog suda u Kragujevcu – Sudska jedinica u Aranđelovcu I. 1454/12 od 5. aprila 2012. godine, kao i zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku iz člana 32. stav 1. i prava na imovinu iz člana 58. Ustava, u izvršnom postupku iz tačke 1.
1. Danijela Jovičić, Dragoslav Komnenović, Milivoje Pavlović, Mladomir Blagojević, Negovan Novaković, Dragoljub Pantić, Srboljub Dobričić, Mikiša Blagojević, Radiša Stojanović, Dušan Ivanović, Dragiša Luković, Dušan Stanić, Radovan Pavlović, Jovan Popović, Milivoje Pejović i Radoslav Zarić, svi iz Aranđelovca, podneli su, 9. oktobra 2012. godine, Ustavnom sudu ustavnu žalbu protiv rešenja Osnovnog suda u Kragujevcu Ipv.(I) 249/12 od 31. maja 2012. godine i rešenja Osnovnog suda u Kragujevcu – Sudska jedinica u Aranđelovcu I. 1454/12 od 5. aprila 2012. godine, zbog povrede prava na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava, kao i zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku iz člana 32. stav 1. i prava na imovinu iz člana 58. Ustava, u izvršnom postupku koji je vođen pred Osnovnim sudom u Kragujevcu – Sudska jedinica u Aranđelovcu u predmetu I. 1 454/12.
U ustavnoj žalbi se, pored ostalog, navodi: da su podnosioci tokom 2007. godine pokrenuli pred Opštinskim sudom u Aranđelovcu izvršne postupke protiv svog poslodavca STUP „Strela“ d.o.o. Aranđelovac, radi prinudne naplate novčanih potraživanja iz radnog odnosa; da je sud sve izvršne postupke spojio; da je kao sredstvo izvršenja prvobitno bio određen popis, procena i prodaja osnovnih sredstava izvršnog dužnika (autobusa); da nakon što je izvršni dužnik otuđio popisane autobuse, predloženo je da se izvršenje sprovede na novčanim sredstvima izvršnog dužnika; da pošto su tekući računi izvršnog dužnika bili u blokadi duže vreme, podnosioci su predložili izvršenje na potraživanju koje je izvršni dužnik imao prema privrednom društvu „Elektroporcelan“ a.d. Aranđelovac; da je sud promenu sredstva izvršenja dozvolio rešenjem od 24. septembra 2008. godine; da kako je nad dužnikovim dužnikom već bio otvoren postupak restrukturiranja, sud je doneo rešenje o prekidu izvršnog postupka; da je postupak nastavljen po predlogu podnosilaca od 10. marta 2010. godine, kojim je takođe predloženo da se izvršenje sprovede na nepokretnosti dužnikovog dužnika; da je u obrazloženjima rešenja (prvostepenom i drugostepenom), koja su povodom navedenog predloga doneta, jasno izražen stav sudova da je dužnikov dužnik, od momenta saznanja (prijema sudskog naloga) da svoju obavezu prema izvršnom dužniku može ispuniti samo izvršnim poveriocima, stekao pasivnu legitimaciju u predmetnom izvršnom postupku.
U ustavnoj žalbi se dalje navodi: da je izvršni sud, nakon otvaranja stečajnog postupka nad izvršnim dužnikom, doneo rešenje o prekidu postupka; da su izvršni poverioci prijavili svoja potraživanja u stečajnom postupku, u okviru kojeg je stečajni upravnik obavestio stečajnog sudiju da potraživanje stečajnog dužnika prema „Elektroporcelan“ a.d. ne može ući u stečajnu masu jer je u izvršnom postupku prešlo na podnosioce ustavne žalbe; da je po predlogu podnosilaca izvršni sud, 22. februara 2010. godine, doneo rešenje o nastavku postupka prema dužniku izvršnog dužnika, koje je Viši sud u Kragujevcu potvrdio; da je odmah zatim, osporenim rešenjima od 5. aprila i 31. maja 2012. godine, izvršni sud pravnosnažno obustavio predmetni izvršni postupak zbog otvaranja stečajnog postupka nad izvršnim dužnikom; da iz navedenog sledi da su osporena rešenja u direktnoj suprotnosti sa rešenjima kojima je postupak nastavljen prema dužniku izvršnog dužnika; da se postavlja logično pitanje kako je sud mogao da donese najpre rešenje kojim se izvršni postupak nastavlja prema jednom pravnom licu, a potom rešenje kojim se taj isti postupak obustavlja prema drugom pravnom licu.
Podnosioci ustavnom žalbom osporavaju i dužinu trajanja predmetnog izvršnog postupka, ističući da ni nakon pet godina od donošenja rešenja o izvršenju sudska presuda nije izvršena prinudnim putem, što je posledica bezrazložnog odugovlačenja, te da je na taj način, pored prava na suđenje u razumnom roku, njima povređeno i pravo na imovinu.
Predloženo je da Ustavni sud usvoji žalbu, utvrdi povredu označenih ustavnih prava , poništi osporena rešenja i naloži izvršnom sudu da izvršni postupak nastavi prema dužniku izvršnog dužnika i isti okonča u najkraćem roku.
2. Saglasno odredbi člana 170. Ustava Republike Srbije, ustavna žalba se može izjaviti protiv pojedinačnih akata ili radnji državnih organa ili organizacija kojima su poverena javna ovlašćenja, a kojima se povređuju ili uskraćuju ljudska ili manjinska prava i slobode zajemčene Ustavom, ako su iscrpljena ili nisu predviđena druga pravna sredstva za njihovu zaštitu.
U toku postupka pružanja ustavnosudske zaštite, povodom ispitivanja osnovanosti ustavne žalbe u granicama zahteva istaknutog u njoj, Ustavni sud utvrđuje da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama podnosioca ustavne žalbe povređeno ili uskraćeno njegovo Ustavom zajemčeno pravo ili sloboda.
3. Ustavni sud je, u sprovedenom postupku, uvidom u spise izvršnog predmeta Osnovnog sud a u Kragujevcu – Sudska jedinica u Aranđelovcu I. 1454/12, utvrdio sledeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovoj ustavnosudskoj stvari:
Podnosioci ustavne žalbe Danijela Jovičić i Radoslav Zarić su 19. marta 2007. godine, u svojstvu izvršn ih poveri laca, podneli Opštinskom sudu u Aranđelovcu predlog e za izvršenje protiv izvršn og dužnika STUP „Strela“ d.o.o. Aranđelovac, na osnovu pravnosnažne i izvršne presude istog suda P. 963/06 od 23. januara 2007. godine, radi prinudnog izvršenja obaveze vraćanja na rad i naknade štete zbog nezakonitog otkaza, kao i isplate minimalne zarade, doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i troškova parničnog postupka . Kao sredstvo izvršenja je predložen popis, procena i prodaja osnovnih sredstava izvršnog dužnika (autobusa). Izvršenje po predlogu izvršnog poverioca Danijele Jovičić je određeno rešenjem I. 112/07 od 19. marta 2007. godine, a po predlogu izvršnog poverioca Radoslava Zarića rešenjem I. 113/07 od istog datuma.
Podnosioci ustavne žalbe Milivoje Pejović i Jovan Popović su 19. marta 2007. godine, u svojstvu izvršn ih poveri laca, podneli Opštinskom sudu u Aranđelovcu predlog e za izvršenje protiv izvršn og dužnika STUP „Strela“ d.o.o. Aranđelovac, na osnovu pravnosnažne i izvršne presude istog suda P. 939/06 od 23. januara 2007. godine, radi prinudnog izvršenja obaveze vraćanja na rad i naknade štete zbog nezakonitog otkaza, kao i isplate minimalne zarade, doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i troškova parničnog postupka . Kao sredstvo izvršenja je predložen je popis, procena i prodaja osnovnih sredstava izvršnog dužnika (autobusa). Izvršenje po predlogu izvršnog poverioca Milivoja Pejovića je određeno rešenjem I. 114/07 od 19. marta 2007. godine, a po predlogu izvršnog poverioca Jovana Popovića rešenjem I. 115/07 od istog datuma.
Podnosilac ustavne žalbe Dragoslav Komnenović je 26. marta 2007. godine , u svojstvu izvršn og poveri oca, podneo Opštinskom sudu u Aranđelovcu predlog za izvršenje protiv izvršn og dužnika STUP „Strela“ d.o.o. Aranđelovac, na osnovu pravnosnažne i izvršne presude istog suda P. 1089/06 od 26. januara 2007. godine, radi prinudnog izvršenja obaveze vraćanja na rad i naknade štete zbog nezakonitog otkaza, kao i isplate minimalne zarade, doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i troškova parničnog postupka . Kao sredstvo izvršenja je predložen popis, procena i prodaja osnovnih sredstava izvršnog dužnika (autobusa). Izvršenje je određeno rešenjem I. 122/07 od 26. marta 2007. godine.
Zaključkom od 27. septembra 2007. godine je izvršeno spajanje postupaka u predmetima I. 113/07, I. 114/07, I. 115/07 i I. 122/07 sa postupkom u predmetu I. 112/07. Postupajući po nalogu izvršnog sudije, sudski izvršitelj je 26. oktobra 2007. godine otišao u sedište izvršnog dužnika, radi pokušaja popisa osnovnih sredstava, kojom prilikom je konstatovano da izvršni dužnik ne poseduje pokretne stvari koje mogu biti predmet popisa. O toj činjenici je punomoćnik izvršnih poverilaca obavešten zaključkom od 31. oktobra 2007. godine, kojim ga je sud takođe pozvao da u roku od tri meseca predloži novi popis.
Podneskom od 23. novembra 2007. godine punomoćnik izvršnih poverilaca je predložio da se izvršenje sprovede na sredstvima na tekućim račun ima izvršnog dužnika. Istog dana, sud je rešenjem I. 112/07 dozvolio predloženu promenu sredstva izvršenja i 12. decembra 2007. godine dostavio nalog za prinudnu naplatu Odeljenju NBS za prijem, kontrolu i unos osnova i naloga Kragujevac (u daljem tekstu: OPN). Dopisom od narednog dana, OPN je obavestio sud da je u pogledu zarada izvršnih poverilaca nalog za prinudnu naplatu realizovan, dok za prinudnu naplatu doprinosa za obavezno socijalno osiguranje nedostaju određeni podaci (uplatni računi javnih prihoda i tačan iznos dugujućih doprinosa). Iz navedenog razloga, sud je odredio veštačenje ekonomsko-finansijske struke. Postupajući po nalazu i mišljenju sudskog veštaka od 24. januara 2008. godine, kao i dopuni od 6. juna 2008. godine, sud je 16. juna 2008. godine dostavio OPN potrebne podatke.
Budući da su tekući računi izvršnog dužnika bili u dužoj vremenskoj blokadi, punomoćnik izvršnih poverilaca je podneskom od 24. septembra 2008. godine predložio da se izvršenje sprovede na potraživanju izvršnog dužnika prema privrednom društvu „Elektroporcelan“ a.d. Aranđelovac. U predlogu nije označeno da li se izvršenje predlaže prenosom radi naplate ili prenosom umesto isplate. Sud je istog dana, rešenjem I. 112/07, dozvolio predloženu promenu sredstva izvršenja, protiv kojeg je žalbu izjavio dužnik izvršnog dužnika (u daljem tekstu: dužnik), ističući da je reč o subjektu privatizacije koji se nalazi u postupku restrukturiranja. Zbog navedene činjenice, Okružni sud u Kragujevcu je rešenjem Gž. 2285/08 od 24. oktobra 2008. godine ukinuo navedeno prvostepeno rešenje. Po prijemu spisa iz drugostepenog suda, Opštinski sud u Aranđelovcu je rešenjem I. 112/07 od 12. novembra 2008. godine odredio prekid izvršnog postupka zbog toga što se dužnik nalazi u restrukturiranju. Ovo rešenje je protekom roka za žalbu postalo pravnosnažno.
Predmet je nakon 1. januara 2010. godine prešao u nadležnost Osnovnog suda u Kragujevcu – Sudska jedinica u Aranđelovcu. Podneskom od 10. marta 2010. godine, punomoćnik izvršnih poverilaca je predložio da se izvršni postupak nastavi, imajući u vidu da je u međuvremenu okončan postupak restrukturiranja i privatizacije dužnika. Istim podneskom je predloženo da se izvršenje sprovede na nepokretnosti (poslovnom prostoru) dužnika, s obzirom na to da su njegovi tekući računi blokirani. Sud je rešenjem I. 112/07 od 10. marta 2010. godine odredio nastavak postupak i dozvolio promenu sredstva izvršenja na način kako su to predložili izvršni poverioci. Rešenje je dostavljeno SKN Aranđelovac, radi zabeležbe. Protiv rešenja je žalbu izjavio dužnik. Viši sud u Kragujevcu je doneo rešenje Gž. 576/10 od 14. aprila 2010. godine, kojim je žalbu odbio i rešenje o promeni sredstva izvršenja u celini potvrdio. U obrazloženju ovog rešenja je, pored ostalog, navedeno da je dužnik od momenta kada je primio rešenje od 24. septembra 2008. godine saznao da je dužan da obavezu prema izvršnom dužniku ispuni izvršnim poveriocima, iz kog razloga je pasivno legitimisan u predmetnoj pravnoj stvari.
U daljem toku postupka, predmetu je dodeljen broj I. 9598/10. Zaključkom suda od 14. septembra 2010. godine je naloženo dužniku da, saglasno članu 238. Zakona o izvršnom postupku, uknjiži pravo svojine na predmetnoj nepokretnosti. Dužnik je podneskom od 27. septembra 2010. godine predložio da se izvršni postupak obustavi jer je nad izvršnim dužnikom otvoren stečajni postupak, rešenjem Privrednog suda u Beogradu St. 2627/10 od 29. jula 2010. godine. S tim u vezi, punomoćnik izvršnih poverilaca je predložio da se predmet ustupi Privrednom sudu u Beogradu, kao stvarno nadležnom sudu. Rešenjem I. 9598/10 od 31. januara 2011. godine, sud je odredio prekid postupka zbog otvaranja stečajnog postupka nad izvršnim dužnikom. Ovo rešenje je protekom roka za žalbu postalo pravnosnažno.
Punomoćnik izvršnih poverilaca je podneskom od 15. septembra 2011. godine predložio nastavak postupka prema dužniku, imajući u vidu da je stečajni postupak nad izvršnim dužnikom zaključen i da je izvršni dužnik brisan iz registra. Sud je rešenjem I. 6293/11 od 22. februara 2012. godine nastavio postupak prema dužniku. Prigovor dužnika izjavljen protiv ovog rešenja odbijen je kao neosnovan rešenjem veća Osnovnog suda u Kragujevcu Ipv.(I) 139/12 od 23. marta 2012. godine. U obrazloženju navedenog drugostepenog rešenja je dat nalog izvršnom sudiji da ispita da li su ispunjeni uslovi za obustavu izvršnog postupka, u smislu člana 76. stav 1. tačka 3) Zakona o izvršenju i obezbeđenju.
Predmetu je potom dat broj I. 1454/12 i osporenim rešenjem od 5. aprila 2012. godine je obustavljen izvršni postupak, zbog prestanka stranke koja je pravno lice, a koja nema pravnog sledbenika.
Postupajući po prigovoru izvršnih poverilaca, veće Osnovnog suda u Kragujevcu je donelo osporeno rešenje Ipv.(I) 249/12 od 31. maja 2012. godine, kojim je prigovor odbijen kao neosnovan. U obrazloženju osporenog drugostepenog rešenja je, pored ostalog, navedeno: da je, po oceni Veća, pravilno sud postupio kada je, u skladu sa odredbom člana 76 st av 1. tačka 3 ) Zakona o izvršenju i obezbeđenju, obustavio izvršenje, imajući u vidu da je STUP „Strela" d.o.o, kao pravno lice, prestalo da postoji, a da nema pravnog sledbenika ; da je rešenjem Privrednog suda u Beogradu St. 2627/10 od 19. jula 2011. godine naloženo Agenciji za privredne registre da izvrši brisanje stečajnog dužnika STUP „Strela “ d.o.o; da se uvidom u internet stranicu APR nedvosmisleno utvrđuje da je izvršni dužnik obrisan iz registra 16. septembra 2011. godine; da su neosnovani navodi izvršnih poveri laca da je irelevantna činjenica brisanja izvršnog dužnika iz registra i da je potraživanje izvršnog dužnika prema „E lektroporcelan“ a.d. preneto sudskom odlukom na izvršne poverioce ; da to stoga što izvršenje nad imovinom dužnika izvršnog dužnika predstavlja samo sredstv o izvršenja koje se sprovodi prenosom novčanog potraživanja, pri čemu , u konkretnom slučaju , STUP „Strela “ d.o.o. i dalje ima svojstvo izvršnog dužnika ; da je tačno da je u jednom delu ovog postupka došlo do nastavljanja postu pka prema dužniku izvršnog dužnika , ali da to ne utiče na činjenicu da svojstv o izvršnog dužnika ima STUP „Strela “ d.o.o, niti je time potraživanje izvršnih poverilaca preneto na dužnikovog dužnika; da je izvršenje nad imovinom dužnikovog dužnika predstavljalo samo sredstvo izvršenja, pri čemu sam postupak i dalje zavisi od postojanja izvršnog dužnika; da je nedvosmisleno utvrđeno da je izvršni dužnik prestao da postoji brisanjem iz registra, pri čemu „Elektroporcelan“ a.d. ne predstavlja njegovog pravnog sledbenika, niti su izvršni poverioci dokazali da izvršni dužnik ima pravnog sledbenika, iz kojih razloga su ispunjeni svi uslovi iz čl ana 76 st av 1. tačka 3 ) Z akona o izvršenju i obezbeđenju za obustavu izvršenja u ovoj pravnoj stvari i ukidanje sprovedenih izvršnih radnji.
Osporeno drugostepeno rešenje je punomoćniku izvršnih poverilaca uručeno 10. septembra 2012. godine.
4. Za odlučivanje Ustavnog suda od značaja su sledeće odredbe Ustava i zakona:
Odredbom člana 32. stav 1. Ustava je utvrđeno da svako ima pravo da nezavisan, nepristrasan i zakonom već ustanovljen sud, pravično i u razumnom roku, javno raspravi i odluči o njegovim pravima i obavezama, osnovanosti sumnje koja je bila razlog za pokretanje postupka, kao i o optužbama protiv njega. Članom 58. stav 1. Ustava se jemči mirno uživanje imovine i drugih prava stečenih na osnovu zakona.
Odredbama Zakona o izvršnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 125/04) (u daljem tekstu: ZIP) , koji je važio u vreme pokretanja predmetnog izvršnog postupka, bilo je propisano: da je u postupku izvršenja i obezbeđenja sud dužan da postupa hitno i da je sud dužan da o predlogu za izvršenje odluči u roku od tri dana od dana podnošenja predloga (član 5. st. 1. i 2.); da su sredstva izvršenja izvršne radnje kojima se po zakonu potraživanje prinudno ostvaruje, da u sredstva izvršenja radi ostvarenja novčanog potraživanja, pored ostalog, spada i prenos novčanog potraživanja (član 42. st. 1. i 2.); da se izvršenje na potraživanju sprovodi zaplenom potraživanja i prenosom potraživanja radi naplate odnosno prenosom umesto isplate, ako ovim zakonom nije drukčije određeno (član 158. stav 1.); da r ešenjem o izvršenju na dužnikovom potraživanju sud zabranjuje dužniku izvršnog dužnika da potraživanje izmiri dužniku, a izvršnom dužniku da potraživanje naplati ili njime raspolaže u korist trećih lica ili svoga dužnika (plenidba potraživanja) (član 159.); da će n a predlog izvršnog poverioca, sud doneti rešenje o prenosu potraživanja na izvršnog poverioca (član 166. stav 1.); da je p renos potraživanja sproveden kada se rešenjem kojim se određuje prenos dostavi dužniku izvršnog dužnika (član 169.); da se z aplenjeno potraživanje prenosi na izvršnog poverioca, prema njegovom predlogu, radi naplate ili umesto isplate (član 172.); da se prenosom potraživanja radi naplate izvršni poverilac ovlašćuje da traži od dužnika izvršnog dužnika isplatu iznosa naznačenog u rešenju o prenosu, ako je taj iznos dospeo, da vrši sve radnje koje su potrebne radi očuvanja i ostvarenja prenesenog potraživanja i da koristi prava u vezi sa zalogom koja je data za obezbeđenje tog potraživanja kao i da se obrati jemcu dužnika izvršnog dužnika na način koji odgovara vrsti jemstva (član 173. stav 1.); da je i zvršni poverilac koji je podneo tužbu radi naplate prenesenog potraživanja dužan da bez odlaganja obavesti izvršnog dužnika o pokrenutoj parnici, a u protivnom odgovara izvršnom dužniku za štetu koja mu je tim propustom nanesena (član 176.); da je i zvršni poverilac na koga je preneseno potraživanje radi naplate namiren u visini u kojoj je to potraživanje naplatio (član 178.); da z aplenjeno potraživanje prelazi prenosom umesto isplate na izvršnog poverioca do prenesenog iznosa, sa dejstvom ustupanja potraživanja uz naknadu, da se izvršni poverilac na koga je preneseno potraživanje umesto isplate smatra namirenim i samim prenosom, u visini tog potraživanja (član 180. st. 1. i 3.).
Zakon o izvršenju i obezbeđenju („Služeni glasnik RS“, broj 31/11 i 99/11 ) (u daljem tekstu: ZIO), koji je počeo da se primenj uje od 17. septembra 2011. godine, sadržao je gotovo istovetne procesne odredbe o hitnosti izvršnog postupka, kao i o izvršenju na potraživanju izvršnog dužnika. Odredbom člana 76. stav 1. tačka 3) ZIO bilo je propisano da sud obustavlja izvršenje, pored ostalog, usled prestanka stranke koja je pravno lice, a nema pravnog sledbenika.
5. Ocenjujući razloge i navode iznete u ustavnoj žalbi sa stanovišta istaknute povrede prava na suđenje u razumnom roku iz člana 32. stav 1. Ustava , Ustavni sud konstatuje da je predmetni izvršni postupak pokrenut 19. marta 2007. godine, kada su podnosioci Danijela Jovičić, Jovan Popović, Milivoj e Pejović i Radoslav Zarić podneli zasebne predloge za izvršenje Opštinskom sudu u Aranđelovcu, odnosno 26. marta 2007. godine, kada je predlog za izvršenje istom sudu predao podnosilac Dragoslav Komnenović, i da je okončan donošenjem osporenog rešenja Osnovnog suda u Kragujevcu Ipv.(I) 249/12 od 31. maja 2012. godine, koje je punomoćniku podnosilaca uručeno 10. septembra 2012. godine. Iz navedenog sledi da je osporeni izvršni postupak traj ao pet godin a i dva meseca.
Razumna dužina trajanja sudskog postupka je relativna kategorija, koja zavisi od niza činilaca, koji se moraju uzeti u obzir u svakom pojedinačnom slučaju prema njegovim specifičnim okolnostima. Složenost činjeničnih i pravnih pitanja u konkretnom predmetu, ponašanje podnosioca ustavne žalbe kao stranke u postupku, postupanje nadležnih sudova, kao i priroda postavljenog zahteva, odnosno značaj prava za podnosioca ustavne žalbe, predstavljaju kriterijume koji utiču na ocenu dužine trajanja postupka i određuju da li je postupak okončan u okviru razumnog roka ili ne.
Ustavni sud je ocenio da ovaj predmet nije bio činjenično i pravno složen, imajući u vidu da je postupajući sud bio dužan da odluči o podnetom predlogu za izvršenje i da sprovede odgovarajuće radnje kako bi izvršni poverioci namirili svoja potraživanja.
U pogledu značaja predmeta izvršnog postupka, Ustavni sud nalazi da su podnosioci ustavne žalbe imali legitiman interes da sud izvršenje sprovede u okviru standarda razumnog roka, posebno iz razloga što je reč o potraživanjima iz radnog odnosa.
Ustavni sud smatra da postoji doprinos podnosilaca ustavne žalbe u produžavanju trajanja predmetnog izvršnog postupka, najpre zbog činjenice da su predložili da se izvršenje sprovede na potraživanju izvršnog dužnika, a da u tom predlogu nisu opredelili način prenosa zaplenjenog potraživanja (prenos radi naplate ili prenos umesto isplate), što je posledično dovelo do toga da dužnik izvršnog dužnika, kao treće lice, spontano stekne i svojstvo stranke u izvršnom postupku . To je dalje uzrokovalo i prekid izvršnog postupka, zbog činjenice da je dužnik izvršnog dužnika bio u postupku restrukturiranja, protiv kojeg rešenja se podnosioci nisu žalili, te je postupak bio u prekidu godinu i po dana.
Što se tiče ponašanja izvršnog suda, Ustavni sud najpre konstatuje da je postupanje po predlozima i docnijim zahtevima podnosilaca bilo u skladu sa načelom hitnosti, jer je sud o svakom zahtevu odlučivao bez odlaganja. Međutim, propusti izvršnih poverilaca, opisani u prethodnom stavu, u daleko većoj meri se mogu staviti na teret izvršnom sudu, s obzirom na to da ih sud nije na odgovarajući način sprečio ili sankcionisao. Automatizam kod usvajanja svakog od predloženih sredstava izvršenja, doveo je najpre do toga da dužnik izvršnog dužnika postane stranka u izvršnom postupku, što je protivno konceptu izvršenja na potraživanju izvršnog dužnika, kako prema odredbama ZIP, tako i prema odredbama kasnijeg ZIO. Izvršni sud je neizostavno morao da zahteva od podnosilaca da se izjasne o tome kakvu vrstu prenosa zaplenjenog potraživanja predlažu, što bi izvesno sprečilo stvaranje procesne situacije u kojoj dužnik izvršnog dužnika postaje stranka u izvršnom postupku. To bi dalje isključilo prekid postupka zbog činjenice da je dužnik izvršnog dužnika privredni subjekt u postupku restrukturiranja, a u svakom slučaju, do izvršenja na nepokretnosti dužnika izvršnog dužnika, koje su podnosioci (na kraju) predložili, a izvršni sud usvojio, ne bi ni došlo, imajući u vidu da naplatu zaplenjenog potraživanja, čak i kod prenosa umesto naplate, vrši izvršni poverilac, a ne sud u izvršnom postupku koji je takvo sredstvo izvršenja dozvolio na predlog izvršnog poverioca. Pomenuti koncept izvršenja na potraživanju izvršnog dužnika, po shvatanju Ustavnog suda, podrazumeva da je izvršenje sprovedeno samim prenosom zaplenjenog potraživanja, a pitanje u kojoj meri je izvršni poverilac namiren direktno zavisi od toga da li je određen prenos radi naplate, u kom slučaju namirenje zavisi od toga koliko izvršni poverilac uspe da naplati od dužnika izvršnog dužnika, ili prenos umesto isplate, kada se izvršni poverilac smatra namirenim u visini zaplenjenog i prenetog potraživanja.
Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud je utvrdio da je u izvršnom postupku koji je vođen pred Osnovnim sudom u Kragujevcu – Sudska jedinica u Aranđelovcu u predmetu I. 1454/12 povređeno pravo podnosilaca Danijele Jovičić, Dragoslava Komnenovića, Jovana Popovića, Milivoja Pejovića i Radoslava Zarića na suđenje u razumnom roku iz član a 32. stav 1. Ustava. Stoga je Sud, saglasno odredbi člana 89. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu („Službeni glasnik RS“, br. 109/07, 99/11, 18/13 – Odluka US, 40/15 – dr. zakon i 103/15), u tom delu usvojio ustavnu žalbu, odlučujući kao u prvom delu tačke 1. izreke.
6. Saglasno odredbi člana 89. stav 3. Zakona o Ustavnom sudu, Ustavni sud je mišljenja da se pravično zadovoljenje podnosilaca ustavne žalbe zbog konstatovane povrede prava na pravično suđenje, u ovom slučaju može ostvariti i samim utvrđenjem povrede prava, budući da podnosioci nisu istakli zahtev za naknadu štete.
7.1. Kada je reč o povredi prava na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava, koja se ističe u odnosu na osporene akte, Ustavni sud se u značajnoj meri oslanja i nadovezuje na deo obrazloženja ove odluke po pitanju povrede prava podnosilaca na suđenje u razumnom roku. U tom smislu, Ustavni sud smatra da obrazloženje zauzetog stava da su, u konkretnom slučaju, ispunjeni zakonski uslovi za obustavu predmetnog izvršnog postupka, saglasno članu 76. stav 1. tačka 3) ZIO, predstavlja ustavnopravno utemeljen osnov za donošenje osporenih rešenja.
Podsećanja radi, izvršenje na potraživanju izvršnog dužnika podrazumeva da je izvršenje sprovedeno samim prenosom zaplenjenog potraživanja, dok pitanje u kojoj meri je izvršni poverilac namiren direktno zavisi od toga da li je određen prenos radi naplate, u kom slučaju namirenje zavisi od toga koliko izvršni poverilac uspe da naplati od dužnika izvršnog dužnika, ili prenos umesto isplate, kada se izvršni poverilac smatra namirenim u visini zaplenjenog i prenetog potraživanja. Dakle, zaplena i prenos potraživanja izvršnog dužnika predstavlja samo jedno od sredstava izvršenja koje su propisivali i ZIP i ZIO. Sredstva izvršenja jesu izvršne radnje kojima se po zakonu potraživanje prinudno ostvaruje. Izbor sredstva izvršenja ne može uticati na promenu sadržine materijalnopravnog odnosa iz kojeg potiče potraživanje, naročito kada su u pitanju poverilac i dužnik. Drugim rečima, određivanje izvršenja na potraživanju izvršnog dužnika nema za posledicu da dužnik izvršnog dužnika postane (pasivna) stranka u izvršnom postupku, jer je on i dalje dužnik izvršnog dužnika, ali sa sudskom zabranom da dugovanje izmiri direktno izvršnom dužniku. To istovremeno znači da izvršni dužnik ostaje stranka u izvršnom postupku, zbog čega je sud ovlašćen da postupak obustavi ukoliko je taj izvršni dužnik pravno lice koje je prestalo da postoji, a nema pravnog sledbenika. Posebno je važno da ZIP i ZIO, kada je u pitanju prenos potraživanja radi naplate, nisu propisivali da se naplata zaplenjenog potraživanja sprovodi u samom izvršnom postupku, kako su to sudovi pogrešno omogućili izvršnim poveriocima u predmetnom postupku, već je izvršni poverilac ovlašćen da pokuša da dospelo potraživanje izvršnog dužnika naplati od trećeg lica, uključujući i podnošenje tužbe, ukoliko dužnik izvršnog dužnika osporava postojanje i/ili dospelost tog potraživanja. Prema tome, naplata potraživanja nije predmet izvršnog postupka, već samo njegova zaplena i prenos na izvršnog poverioca. Iz navedenog se može zaključiti da i pored toga što su postupajući sudovi u određenoj fazi postupka izneli stav da je „Elektroporcelan“ a.d. pasivno legitimisan u predmetnom izvršnom postupku, podnosiocima ustavne žalbe nije povređeno pravo na pravično suđenje obustavom izvršnog postupka zbog prestanka izvršnog dužnika kao pravnog lica koje nema pravnog sledbenika. S tim u vezi, Ustavni sud je utvrdio da postupanje izvršnog suda (sudije i veća), u konkretnom slučaju, nije posledica proizvoljnog tumačenja merodavnog procesnog prava, te da osporenim rešenjima podnosi ocima ustavne žalbe Danijeli Jovičić, Dragoslav u Komnenović u, Jovanu Popović u, Milivoju Pejović u i Radoslav u Zarić u nije povređeno prav o na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava.
7.2. Ceneći navode o povred i prava na imovinu iz člana 58. stav 1. Ustava, Ustavni sud je pošao od svog stava da svako novčano potraživanje dosuđeno pravnosnažnom sudskom odlukom ulazi u imovinu poverioca, te da, stoga , nesprovođenje izvršenja sudske odluke kojom je potraživanje dosuđeno, predsta vlja povredu prava na mirno uživanje imovine (videti, pored drugih, Odluku Ustavnog suda Už-1499/2008 od 16. jula 2009. godine).
Ustavni sud ukazuje da i prema stavu Evropskog suda za ljudska prava, propust države da izvrši pravnosnažnu sudsku odluku izrečenu u korist podnosioca, predstavlja mešanje u njegovo pravo na mirno uživanje imovine (videti odluke istog suda u predmetima Kačapor i dr. protiv Srbije, Burdov protiv Rusije).
Takođe, Ustavni sud je imao u vidu da je Evropski sud za ljudska prava 29. januara 2013. godine doneo odluku o dopuštenosti predstavke u predmetu Marinković protiv Srbije, te 22. oktobra 2013. godine i presudu u istom predmetu, u kojima je podsetio na svoju ustaljenu sudsku praksu prema kojoj se tužena država dosledno smatra odgovornom ratione personae za neizvršenje presuda donetih protiv preduzeća sa većinskim društvenim kapitalom, što podrazumeva da srpski organi mogu, a fortiori, biti odgovorni i u vezi sa onim preduzećima gde je kasnije došlo do promene akcijskog kapitala, što za posledicu ima pretežan državni ili društveni kapital, te da se podnosiocima predstavki, kad god se utvrde povrede Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i/ili Protokola 1 uz Evropsku konvenciju, dosuđuje naknada i materijalne i nematerijalne štete, pri čemu se od tužene države zahteva da iz sopstvenih sredstava isplati iznose dosuđene pravnosnažnim domaćim presudama.
S druge strane, kada se radi o izvršnim postupcima koji se vode protiv privatnih lica, odnosno pravnih lica koja nisu u isključivom ili pretežnom državnom vlasništvu, kao što je u konkretnom slučaju reč, država ne garantuje pozitivan ishod tog postupka po izvršnog poverioca, već samo ima dužnost da preko svojih organa preduzme sve zakonske mere kako bi se prinudno izvršenje sprovelo. Prema tome, o povredi prava na imovinu bi se moglo govoriti samo onda kada je zbog nekog očiglednog propusta ili greške suda onemogućena sigurna naplata potraživanja, što u konkretnom slučaju nije utvrđeno.
Stoga je Ustavni sud odbio kao neosnovanu ustavnu žalbu u delu u kome su istaknute povrede prava na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. i prava na imovinu iz člana 58. Ustava, pa je, saglasno odredbi člana 89. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu, odluč io kao u drugom delu tačke 1. izreke.
8. Iz odredbe člana 170. Ustava i odredbe člana 83. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu sledi da pravo na izjavljivanje ustavne žalbe ima lice o čijim pravima ili obavezama je odlučivano osporenim pojedinačnim aktom ili radnjom, dakle lice koje je bilo stranka u postupku u kome je donet osporeni akt ili preduzeta osporena radnja, odnosno propušteno da se takva radnja preduzme, jer je samo tom licu moglo biti povređeno ili uskraćeno neko od zajemčenih ustavnih prava. Ustavni sud konstatuje da podnosioci Milivoje Pavlović, Mladomir Blagojević, Negovan Novaković, Dragoljub Pantić, Srboljub Dobričić, Mikiš a Blagojević, Radiš a Stojanović, Dušan Ivanović, Dragiš a Luković, Dušan Stanić i Radovan Pavlović nisu aktivno legitimisani za podnošenje ustavne žalbe u ovoj ustavnosudskoj stvari, jer nisu imali svojstvo stranke u izvršnom postupku čija se dužina trajanja osporava i u kome su doneti osporeni akti. Punomoćnik je navedene podnosioce, tokom predmetnog izvršnog postupka, u svakom pismenom obraćanju sudu označavao kao izvršne poverioce, uprkos činjenici da nikada nije izvršeno spajanje njihovih izvršnih postupaka sa izvršnim postupkom u predmetu I. 112/07, što je bio slučaj sa ostalim podnosiocima, o čijoj ustavnoj žalbi je Ustavni sud meritorno odlučio. Tome u prilog ide i odgovor Osnovnog suda u Aranđelovcu od 9. septembra 2016. godine (povodom zahteva za dostavu spisa izvršnog predmeta), u kome je navedeno da samo Danijela Jovičić, Dragoslav Komnenović, Jovan Popović, Milivoj e Pejović i Radoslav Zarić imaju svojstvo izvršnih poverilaca u predmetu I. 1454/12, a ne i ostala lica navedena u zahtevu.
Stoga je Ustavni sud, saglasno odredbi člana 36. stav 1. tačka 7) Zakona o Ustavnom sudu, kao nedopuštenu odbacio ustavnu žalbu podnosilaca Milivoja Pavlović a, Mladomira Blagojević a, Negovana Novaković a, Dragoljuba Pantić a, Srboljuba Dobričić a, Mikiše Blagojević a, Radiše Stojanović a, Dušana Ivanović a, Dragiše Luković a, Dušana Stanić a i Radovan a Pavlović a, rešavajući kao u tački 2. izreke.
9. Na osnovu svega iznetog i odredaba člana 42b stav 1. tačka 1), člana 45. tačka 9) i člana 46. tačka 9) Zakona o Ustavnom sudu i člana 89. Poslovnika o radu Ustavnog suda („Službeni glasnik RS“, broj 103/13), Ustavni sud je doneo Odluku kao u izreci.
PREDSEDNIK VEĆA
Vesna Ilić Prelić