Advokatska komora Srbije pokrenula je pred Ustavnim sudom Republike Srbije postupak za ocenu ustavnosti odredbe člana 4. stav 3. Zakona navedenog u izreci.
Predlagač navodi da je dopunom člana 4. Zakona osporenim stavom 3. i propisivanjem da "ako je u vreme izvršenja krivičnog dela za to delo propisana smrtna kazna, učiniocu krivičnog dela se može izreći kazna zatvora od četrdeset godina", data mogućnost retroaktivne primene zakona i na one učinioce koji su u periodu od 17. novembra 2001. godine do 9. marta 2002. godine izvršili krivično delo, za koje je republičkim zakonom propisana smrtna kazna. Da je ovim učiniocima suđeno u tom periodu mogla bi im biti izrečena samo kazna zatvora od petnaest godina u smislu člana 1. Zakona o izmenama i dopunama Krivičnog zakona SRJ ("Službeni list SRJ", broj 61/01) u vezi sa članom 7. Zakona. Stoga, po mišljenju predlagača, osporena odredba nije saglasna sa članom 121. Ustava Republike Srbije kao i sa članom 20. Povelje o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama.
Predlog za ocenu ustavnosti člana 4. stav 3. Zakona, na osnovu člana 64. stav 1. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom i pravnom dejstvu njegovih odluka ("Službeni glasnik RS", br. 32/91 i 67/93) dostavljen je na odgovor Narodnoj skupštini Republike Srbije., U.ostavljenom roku Narodna skupština nije dostavila odgovor, pa je Sud, u smislu člana 16. stav 3. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom i pravnom dejstvu njegovih odluka nastavio postupak.
U sprovedenom postupku Ustavni sud je utvrdio da je materijalno krivično zakonodavstvo do stupanja na snagu Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora ("Službeni list Srbije i Crne Gore", broj 1/2003) bilo urađeno Krivičnim zakonom Savezne Republike Jugoslavije ("Službeni list SFRJ", br. 44/76, 36/77, 34/84, 74/87, 57/89, 3/90, 45/90, 54/90, i "Službeni list SRJ", br. 35/92, 16/93, 31/93, 37/93, 24/94 i 61/2001) i Krivičnim zakonom Republike Srbije ("Službeni glasnik SRS", br. 26/77, 28/77, 43/77, 20/79, 24/84, 39/86, 51/87, 6/89, 42/89, 21/90 i "Službeni glasnik RS", br. 16/90, 26/91, 75/91, 9/92, 49/92, 51/92, 23/93, 67/93, 47/94, 17/95, 44/98, 10/2002, 11/2002 i 80/2002). Nakon stupanja na snagu Ustavne povelje i nakon što je Narodna skupština Republike Srbije donela Zakon o izmenama i dopunama Krivičnog zakona Savezne Republike Jugoslavije i Zakon o izmenama i dopunama Krivičnog zakona Republike Srbije koji su objavljeni u "Službenom glasniku RS", broj 39/03 materijalno krivično zakonodavstvo Republike Srbije je uređeno Osnovnim krivičnim zakonom (Krivični zakon Savezne Republike Jugoslavije čiji su naziv i pojedine odredbe izmenjene i dopunjene u "Službenom glasniku RS", broj 39/03) i Krivičnim zakonom Republike Srbije.
Odredbom člana 23. st. 1. i 2. Ustava Republike Srbije utvrđeno je da niko ne može biti kažnjen za delo koje pre nego što je učinjeno nije bilo predviđeno zakonom ili propisom zasnovanim na zakonu kao kažnjivo delo, niti mu ss može izreći kazna koja za to delo nije bila predviđena.
Krivična cela i sankcije za učinioca mogu se odrediti samo zakonom. Prema članu 72. stav 1. tačka 2. Ustava, Republika Srbija uređuje i obezbeđuje ostvarivanje i zaštitu sloboda i prava čoveka i građanina. Članom 121. Ustava utvrđeno je, da zakon ne može imati povratno dejstvo (stav 1); da se samo zakonom može odrediti da pojedine njegove odredbe, ako to zahteva opšti interes utvrđen u postupku donošenja zakona, imaju povratno dejstvo (stav 2), da se kažnjiva dela utvrđuju i kazne za njih izriču prema zakonu, odnosno prema drugom propisu koji je važio u vreme izvršenja dela, osim ako je novi zakon, odnosno propis blaži za učinioca (stav 3).
Odredbom člana 4. stav 1. Osnovnog krivičnog zakona regulisano je vremensko važenje tog zakona. Pravilo koje ta odredba sadrži, da se na učinioce krivičnog dela primenjuje zakon koji je važio u vreme izvršenja krivičnog dela, je izraz načela zakonitosti. Međutim, stav 2. člana 4. osporenog Zakona predviđa izuzetak od tog opšteg pravila i propisuje retroaktivnu primenu zakona ako je blaži za učinioca. Prema oceni Ustavnog suda propisivanjem, kao u osporenoj odredbi stava 3. člana 4. navedenog Zakona, da se učiniocu krivičnog dela, ako je za to delo u vreme izvršenja bila propisana smrtna kazna, može izreći kazna zatvora od 40 godina, ne znači određivanje povratnog dejstva zakona u smislu člana 121. stav 2. Ustava, s obzirom da se ta odredba odnosi na pravne situacije koje su u toku, a ne i na tzv. "svršene pravne činjenice", i kao opšta norma jednako se odnosi na sva lica u odnosnoj pravnoj situaciji.
Odlučivanje o tome šta je "blaži zakon" nije pitanje o kojem se može raspravljati pri oceni ustavnosti norme zakona kojom se na opšti način uređuje raspon krivično.pravne sankcije za određeno krivično delo. Ustavno.pravno dejstvo blažeg zakona vezano je isključivo za primenu zakona, a ne znači ograničenje zakonodavca da donošenjem i izmenama zakona, propisuje krivična dela i sankcije, da određuje vremensko važenje zakona, pa čak i sa povratnim dejstvom pod uslovima utvrđenim Ustavom.
Međutim, o primeni osporenog zakonskog rešenja u sistemu krivičnih sankcija nije nadležan da odlučuje Ustavni sud u smislu člana 125. Ustava.